Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου
Ο αρχαίος φιλόσοφος Σωκράτης, όπως και αρκετοί φιλόσοφοι της εποχής του, είχαν συλλάβει μια άλλη αντίληψη για την ανθρώπινη υπόσταση, έναν άλλο τύπο ανθρώπου, τον άνθρωπο που φιλοσοφεί. Γίνεται λόγος για το "συλλογικό άτομο". Στην ελληνική αντίληψη για τον ανθρωπισμό ελευθερία και χαρά θεωρείται η κοινωνία σχέσεων, οι σχέσεις μας με τους άλλους. Για να σφυρηλατηθεί μια αλληλέγγυα και ουσιαστική σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους, είναι απαραίτητο να συναισθάνονται ο ένας τον άλλο, να συνειδητοποιούν κάθε στιγμή με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να βρίσκονται στη θέση του άλλου. Είναι αυτό που εννοούμε ότι πρέπει οι άνθρωποι να κομίζουν ως τρόπο ζωής τη δυνατότητα "απόβλεψης" της ύπαρξης των άλλων μέσα από την πολλότητα των πλευρών, των όψεων και των σκιάσεων που αποτυπώνουν μέσα μας την αντίληψή μας για τους άλλους.
Όποιος κομίζει τη δυνατότητα αυτή ως ικανότητα στην καθημερινή του ζωή έχει αναχθεί σε "συλλογικό άτομο", στην τρίτη ανθρωπολογική βαθμίδα (ούτε δούλος, ούτε απλά άτομο). Στο "χρήσιμο" συλλαμβάνεται ο μεταμορφωμένος υλικός κόσμος συνδεδεμένος με τις ανθρώπινες ανάγκες, στο "καλό" συλλαμβάνεται η σχέση μας με τους άλλους και στο αληθινό η κατά λόγο σχέση που έχουμε αναπτύξει με το υπερβατικό ή τη θεότητα και τον σύμπαντα κοσμικό λόγο. Χρήσιμο λοιπόν θεωρείται εκείνο που ταυτόχρονα υπηρετεί το καλό και διανοίγει το δρόμο προς την αλήθεια. Καλό δε θεωρείται εκείνο που κατά το δοκούν κάποιοι αναγάγουν, αλλά εκείνο που υπηρετεί το αληθινό. Το αληθινό, το υπέρτερο δηλαδή στάδιο αντίληψης του κόσμου, του εαυτού και του υπερβατικού, βιώνεται ως εμπειρία αποκαλυπτόμενο μέσα μας και μας ελευθερώνει.
Η αναγωγή του ανθρώπου σε "συλλογικό άτομο", όντως άνθρωπο, επιτυγχάνεται, σύμφωνα με το Σωκράτη, όταν εφαρμόζει στον πρακτικό του βίο μια τριάδα όψεων πρόσληψης της πραγματικότητας. Αποδέχεται και συνειδητοποιεί έμπρακτα μέσα από το βίο του τρία πράγματα: την ατομική υλική του φύση (χρήσιμο: εκ του "χρή"), την αρμονική του σχέση με τον άλλο (καλό) και την φιλοσοφική του προσήλωση στην αναζήτηση του τρόπου ύπαρξης του κόσμου όλων των όντων (αλήθεια). Άρα, αρμογή ατομικότητας, συλλογικότητας και σύμπαντος κόσμου-περιβάλλοντος.
