ΕΝΟΤΗΤΑ 3η
Μετάφραση
[Την επιβεβαίωση μας την προσφέρει και αυτό που γίνεται στις πολιτείες· πραγματικά, οι νομοθέτες κάνουν καλούς τους πολίτες τους ασκώντας τους να αποκτούν τις συγκεκριμένες συνήθειες -αυτή είναι η θέληση του κάθε νομοθέτη, και όσοι δεν τα καταφέρνουν σ” αυτό, δεν πετυχαίνουν στο έργο τους· σ” αυτό, άλλωστε, και διαφέρει τελικά το ένα πολίτευμα από το άλλο, το καλό από το λιγότερο καλό. Επίσης: Η γένεση κάθε αρετής και η φθορά της έχουν την ίδια αρχή και γίνονται με τα ίδια μέσα -έτσι ακριβώς γίνεται και στις τέχνες: παίζοντας κιθάρα γίνονται και οι καλοί και οι κακοί
κιθαριστές· το ίδιο και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι: χτίζοντας με καλό τρόπο σπίτια θα γίνουν καλοί οικοδόμοι, χτίζοντας τα όμως με κακό τρόπο θα γίνουν κακοί · αν δεν ήταν έτσι, δεν θα υπήρχε ανάγκη δασκάλου, και όλοι θα ήταν καλοί ή κακοί εκ γενετής.]
κιθαριστές· το ίδιο και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι: χτίζοντας με καλό τρόπο σπίτια θα γίνουν καλοί οικοδόμοι, χτίζοντας τα όμως με κακό τρόπο θα γίνουν κακοί · αν δεν ήταν έτσι, δεν θα υπήρχε ανάγκη δασκάλου, και όλοι θα ήταν καλοί ή κακοί εκ γενετής.]
ΣΧΟΛΙΑ
Ο Αριστοτέλης τονίζει τη συμβολή και στην περίπτωση των ηθικών αρετών τη διδασκαλία μέσω του εθισμού στις ενάρετες πράξεις . Αναφέρεται στο έργο του νομοθέτη και του δασκάλου ,για να αποδείξει το ρόλο της διδασκαλίας και γενικότερα της παιδείας που ο Αριστοτέλης ,όπως και ο Πλάτων ,το θεωρούσε ένα από τα σπουδαιότερα έργα της πολιτείας.
Επιδίωξη άλλη δεν έχουν οι νομοθέτες παρά να κάνουν αγαθούς πολίτες , με τον ίδιο τρόπο και ο κάτοχος ή γνώστης μιας τέχνης θέλει να δει αγαθόν τεχνίτη το μαθητή του. Μολονότι όμως , αυτή είναι μια κοινή επιδίωξη για τους νομοθέτες ,συχνά βλέπουν ότι οι κόποι τους δεν έχουν καλά αποτελέσματα . Αυτό ενδεχομένως οφείλεται και στον ίδιο το νομοθέτη, όταν μάλιστα δεν ξέρει να βοηθήσει τους πολίτες του να ασκηθούν στην αρετή με τον τρόπο που πρέπει και σ” αυτό το σημείο η αντιστοιχία με τις τέχνες είναι φανερή. Όταν λοιπόν ,επισημαίνει ο Αριστοτέλης , μιλούμε για διαφορά πολιτεύματος από πολίτευμα, εννοούμε ότι με το ένα οι πολίτες ασκήθηκαν περισσότερο στην αρετή ,με το άλλο λιγότερο. Πιστεύει στο σημείο αυτό ότι όλα τα πολιτεύματα είναι καλά ,γιατί όλοι οι νομοθέτες επιδιώκουν να κάνουν τους πολίτες ενάρετους. Αν τελικά διαπιστώνουμε διαφορές στα πολιτεύματα ,αυτό γίνεται γιατί διαφέρουν ως προς την τελειότητα τους .Με το λιγότερο τέλειο πολίτευμα ,δεν περνούμε στην περιοχή του κακού πολιτεύματος . Απλά όσο καλύτερο είναι το πολίτευμα ,τόσο περισσότερο οι πολίτες ασκούνται σε ενάρετες πράξεις . Η διάκριση επομένως σε αγαθά και σε φαύλα πολιτεύματα γίνεται με κριτήριο τη μεγαλύτερη ή τη μικρότερη βοήθεια που προσφέρουν στον πολίτη οι νομοθέτες ,για να κατακτήσει ,με τη δική τους καθοδήγηση ,την αρετή.
Το θεμελιώδες αντιθετικό ζεύγος που εντοπίζουμε στην ενότητα αυτή είναι οι φιλοσοφικές έννοιες της γενέσεως και της φθοράς . Εξάλλου ,ο Αριστοτέλης έχει συγγράψει ένα έργο με τον τίτλο “Περί Γενέσεως και Φθοράς ” . Γι' αυτές τις αντίθετες έννοιες ο Αριστοτέλης δέχεται : α) την άποψη των μονιστών, που ανάγουν τη γένεση και τη φθορά στην αλλοίωση μιας και μοναδικής ουσίας , β) την άποψη των πλουραλιστών ,που ορίζουν τη γένεση ως σύνδεση διαφορετικών στοιχείων κατά τέτοιο τρόπο ,ώστε να απαρτίζουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο ,ενώ τη φθορά ως αποσύνδεση των στοιχείων αυτών. Ο Αριστοτέλης συνδέει τα αντιθετικά μέλη του ζεύγους (γένεσις -φθορά) με τον εθισμό και την ηθική πράξη υποστηρίζοντας ότι οι ηθικές αρετές γεννιούνται από την επίδοση σε ανάλογες ηθικές πράξεις και οι πράξεις ,όταν παραβιάζουν τους κανόνες της ηθικής, τότε φθείρουν τις ηθικές αρετές.
Στην ενότητα αυτή δίνει έμφαση στη διδασκαλία και στο ρόλο του δασκάλου σχετικά με την ανάπτυξη των ηθικών αρετών . Στο σημείο αυτό ο Σταγειρίτης αποδέχεται την άποψη του Σωκράτη ότι η αρετή μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διδασκαλίας.
Ακόμη , στην ενότητα αναδεικνύεται η σημασία της ηθικής ως βάση της πολιτικής. Ο Αριστοτέλης ακολουθεί την πλατωνική πολιτική θεωρία ,σύμφωνα με την οποία το κράτος ,η πολιτεία ,αποβλέπει στην ανάπτυξη όλων των πολιτών. Άρα και ο νομοθέτης-πολιτικός παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στον εθισμό των πολιτών στο αγαθό ,ώστε να γίνουν ενάρετοι μέσα από την τήρηση των νόμων.
Η παιδευτική αξία των νόμων είναι πολύ σημαντική γιατί διευκολύνουν και προωθούν την ανάπτυξη και καλλιέργεια των αρετών ,ενώ απαγορεύουν ,αναστέλλουν, εμποδίζουν την ανάπτυξη των κακών συμπεριφορών και ηθών. Αντίθετα, η επιπόλαιη και πρόχειρη σύνταξη νόμων είναι επιζήμια.
Ο Περικλής στον Επιτάφιο λόγο του αναφέρεται στην ανδρεία του πολίτη ,την οποία αποδίδει στην πίεση ή την εκπαιδευτική ,παιδαγωγική αξία και επίδραση των νόμων στον άνθρωπο (Θουκ. ΙΙ, 39,4) ,όπως δέχεται και ο Αριστοτέλης . Ο Περικλής αποδίδει αυτή την αρετή στο γενναίο και ανδρείο ήθος των πολιτών ,ενώ ο Αριστοτέλης στη λειτουργία του πολιτεύματος και στην παιδευτική επίδραση των νόμων. Η διαφορά των δύο απόψεων έγκειται στο ότι η πρώτη, του φιλοσόφου, υπογραμμίζει την αξία του πολιτεύματος στην ηθική διάπλαση του ανθρώπου, στη διαμόρφωση των αρετών, ενώ η δεύτερη, του πολιτικού, αναδεικνύει και υπερτονίζει την εγγενή ιδιοσυγκρασία και τα κοινωνικά ή φυλετικά χαρακτηριστικά των πολιτών.
πηγή: Stratilio's Cloud
