ΟΙ ΣΤΩΪΚΕΣ ΠΕΡΙ ΛΟΓΟΥ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

Είναι γνωστό ότι η έννοια του «λόγου» στην φυσική, λογική και ηθική της διάσταση δεσπόζει στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία[1]^, αλλά ειδικά στην στωική φιλοσοφία αποτελεί -μαζί με την έννοια της φύσης - την σπονδυλική στήλη του φιλοσοφικού αυτού ρεύματος, εφόσον οι δύο αυτές αλληλένδετες έννοιες συνδέουν τους τρεις κλάδους της στωικής φιλοσοφίας, την φυσική, την λογική και την ηθική, ενώ οι περισσότεροι προβληματισμοί της στωικής σκέψης θεμελιώνονται σ’ αυτές τις δύο έννοιες. Η έμφαση αυτή στην έννοια του Λόγου συνδέεται όχι μόνο με το γεγονός ότι, όπως παρατηρεί η Colish «η διαφορά της στωικής φυσικής φιλοσοφίας από τις προηγούμενες σχολές έγκειται κυρίως στην προσπάθεια υπέρβασης του ανθρωπολογικού δυϊσμού, η οποία χαρακτήριζε τις άλλες ελληνικές φιλοσοφικές σχολές»[2], αλλά και με την προσπάθεια να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ πλατωνικού ιδεαλισμού και επικούρειου μηχανικισμού.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Η ΦΥΣΙΚΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ύλη γίνεται ολοένα και πιο διάφανη

Μπέρτραντ Ράσελ

Συμπληρώνοντας την παραπάνω ρήση του Ράσελ, ο Καρλ Πόπερ γράφει πως η δυναμική του Νεύτωνα σήμανε το τέλος του υλισμού. Έτσι την αντιλήφθηκαν και οι φιλόσοφοι της εποχής, οι οποίοι περιέγραψαν την έλξη της βαρύτητας ως «αποκρυφιστική». Χρειάστηκε μισός αιώνας προτού αντικαταστήσει η νευτώνεια φυσική την καρτεσιανή στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Και στη συνέχεια, ο Πόπερ λέει ότι η ύλη εξακολουθεί βέβαια να είναι πολύ σημαντική, ο υλισμός όμως έχει πεθάνει. Ο θάνατός του πιστοποιήθηκε από τη μελέτη των ηλεκτρικών, των μαγνητικών, των ηλεκτρομαγνητικών και των χημικών δυνάμεων. Η εμφάνιση της κβαντομηχανικής, πρώτα, και της κβαντικής ηλεκτροδυναμικής, αργότερα, απομάκρυναν ακόμα περισσότερο τη φυσική από τον υλισμό. Τέλος, ο Πόπερ μιλά για τη δυνατότητα διάδρασης ανάμεσα στον νου, στο πνεύμα, και στον εγκέφαλο, υποστηρίζοντας τον δυϊσμό σώματος και πνεύματος.

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΠΩΣ ΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΟ ΦΩΣ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε όταν μιλάμε για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία - ή για την αρχαία Ελλάδα γενικά - είναι ότι η φιλοσοφία αυτή δεν αναδύεται μέσα από κάποιο ξέφωτο του Είναι, αλλά έρχεται στο φως ως συνεχής πάλη εναντίον αυτού που μπορούμε να ονομάσουμε εφιάλτη, τον εφιάλτη του μη-είναι, της γένεσης και της φθοράς, και γενικότερα της ασυναρτησίας του είναι. Η πάλη αυτή παραπέμπει τελικά σε τρεις αντιθέσεις: μεταξύ του είναι και του φαίνεσθαι - πράγμα για το οποίο θα μιλήσουμε εκτενώς σήμερα, και αναμφίβολα την προσεχή φορά -, μεταξύ της γνώμης και της αλήθειας, μεταξύ της φύσεως και του νόμου, αντιθέσεις που δεν πρέπει άλλωστε να διαχωρίζονται διότι, στην περίπτωση αυτή, οι δύο πρώτες γίνονται κοινότοπες. Αν και η τρίτη αντίθεση μεταξύ φύσεως και νόμου διατυπώνεται ρητά λίγο αργότερα, περί τα μέσα του 5^ου  αιώνα, βρίσκουμε τα πρώτα ίχνη της πολύ νωρίτερα και, υπό μία έννοια, ήδη στον Ησίοδο. 

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ - Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΛΑΣΣΙΚΟΥ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

......την κλασική αρχαιότητα την έφερνε κοντύτερα μου ένα ακόμα γνώρισμα της: η απουσία εσχατολογίας και ευθύγραμμων αντιλήψεων για το ιστορικό γίγνεσθαι, οι οποίες ως γνωστόν έχουν ιουδαιοχριστιανική προέλευση και εκκοσμικεύθηκαν τόσο από τον σοσιαλιστικό μαρξισμό όσο και από τον καπιταλιστικό φιλελευθερισμό.....

                                                              Π. Κονδύλης

Κλασσική είναι μιά σκέψη ή μια εποχή της ιστορίας του πνεύματος όταν διατυπώνει με αναντικατάστατη εννοιολογία προβλήματα διηνεκώς επανερχόμενα, δηλαδή προβλήματα, στα οποία προσκρούει με εσωτερική αναγκαιότητα κάθε βαθύτερος στοχασμός – κοντολογής, έσχατα προβλήματα. Πώς είναι όμως δυνατό να έχει διαχρονική κλασσική αξία ό,τι νοήθηκε και εκφράσθηκε σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο; Όπως στην ανθρώπινη κατάσταση γενικότερα υπάρχουν ορισμένα μεγέθη συνεχώς ανακυκλούμενα, παρά την εκάστοτε διαφορετική κοινωνικοϊστορική τους επένδυση, έτσι και η ανθρώπινη σκέψη κινείται γύρω από ορισμένα θεμελιώδη μεγέθη, οι βασικοί συνδυασμοί των οποίων είναι αριθμητικά περιορισμένοι, άρα περιορισμένες είναι και οι έσχατες επιλογές. 

ΚΑΡΛ ΠΟΠΠΕΡ - ΠΙΣΩ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ

            Προλογικά

Ας προσέξουμε ότι, σύμφωνα με τον Κ. Πόππερ, επιστημονικό είναι μόνο οτιδήποτε μπορεί να διαψευστεί. Γιατί έτσι εξελίσσεται η επιστήμη, μέσα από διαδοχικές διαψεύσεις.......Η επιστήμη συλλαμβάνει την αλήθεια μέσα από υποθέσεις οι οποίες επιβεβαιώνονται από πειράματα ή την παρατήρηση. Το ουσιώδες δεν είναι το πείραμα, αλλά το φιλοσοφικό ερώτημα που θα κάνει ο επιστήμονας για να οδηγηθεί σε ένα επιστημονικό πόρισμα.... Οπότε κάθε φορά που επιβεβαιώνεται μια νέα φιλοσοφική υπόθεση εμπειρικά, έχουμε διάψευση της προηγούμενης επιστημονικής γνώσης...

Τό «πί­σω στό Μα­θου­σά­λα»[1] ἦ­ταν ἕ­να προ­ο­δευ­τι­κό πρό­γραμ­μα, συγ­κρι­νό­μεν­ο μέ τό «Πί­σω στό Θα­λῆ» ἤ τό «Πί­σω στον Ἀ­να­ξί­μαν­δρο»: ὅ,τι μᾶς πρό­σφε­ρε ὁ Shaw ἦ­ταν μιά βελ­τι­ω­μέ­νη προσ­δο­κί­α ζω­ῆς — κά­τι πού κυ­κλο­φο­ροῦ­σε στόν ἀ­έ­ρα, ἐν πά­ση πε­ρι­πτώ­σει, ὅ­ταν τό­γρα­φε. Δέν ἔ­χω τί­πο­τα νά σᾶς προ­σφέ­ρω, τί­πο­τα, φο­βοῦ­μαι, πού νά κυ­κλο­φο­ρεῖ σή­με­ρα στόν ἀ­έ­ρα· δι­ό­τι αὐ­τό στό ὁ­ποῖ­ο θέ­λω νά ἐ­πι­στρέ­φου­με εἶ­ναι ἡ ἁ­πλή καί εἰ­λι­κρι­νής ἐ­κλο­γί­κευ­ση τῶν Προ­σω­κρα­τι­κῶν. Ποῦ βρί­σκε­ται αὐ­τή ἡ τό­σο πο­λύ συ­ζη­τη­μέ­νη «ἐ­κλο­γί­κευ­ση» τῶν Προ­σω­κρα­τι­κῶν; Ἡ ἁ­πλό­τη­τα καί ἡ τολ­μη­ρό­τη­τα τῶν ἐ­ρω­τη­μά­των τους εἶ­ναι μέ­ρος της, ἀλ­λά ἡ θέ­ση μου εἶ­ναι ὅ­τι τό ἀ­πο­φα­σι­στι­κό ση­μεῖ­ο εἶ­ναι ἡ κρι­τι­κή στά­ση ἡ ὁ­ποί­α, ὅ­πως θά προ­σπα­θή­σω νά δεί­ξω, ἀρ­χι­κά ἀ­να­πτύ­χθη­κε στήν Ἰ­ω­νι­κή Σχο­λή. 

ΠΛΩΤΙΝΟΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΤΕΛΙΚΑ;

Τι είμαστε τελικά;

Είμαστε μόνο σάρκα και οστά; Κι αν ναι, τότε τι είναι αυτό που ορίζει αυτό το σώμα, να είναι ότι είναι και να πράττει όπως πράττει; Και αν υπάρχει κάτι πέρα απ' αυτό που κατευθύνει όλα αυτά, τι είναι αυτό, αν όχι σώμα, και από πού προέρχεται; Και αν πάλι είμαστε αυτό που είναι πέραν του σώματος, ποια είναι η ανάγκη του να βρισκόμαστε σε σώμα;

Μία ενδόμυχη αναζήτηση χωρίς τέλος. Όμοια όπως κι εμείς τώρα, επιδόθηκαν κι άλλοι κατά το παρελθόν σ' αυτού του είδους την αναζήτηση του εαυτού, όπως θα ακολουθήσουν κι άλλοι πολλοί μετά από εμάς και θα συνεχιστεί έτσι έως ότου πάψουν να υπάρχουν άνθρωποι εντός του κόσμου αυτού.

ΚΑΡΛ ΓΙΟΥΝΓΚ - ΟΙ ΜΥΘΟΙ, ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Από το βιβλίο «Memories, Dreams, Reflections» του Carl Jung

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΧΩ να πω σχετικά με το μετέπειτα, και για τη ζωή μετά το θάνατο, αποτελείται εξ ολοκλήρου από μνήμες, εικόνες τις οποίες έχω ζήσει, και σκέψεις που με έχουν προβληματίσει. Αυτές οι αναμνήσεις επίσης υπογραμμίζουν τα έργα μου· γιατί αυτά ουσιαστικά δεν είναι τίποτε παρά επαναλαμβανόμενες προσπάθειες να δοθεί μια απάντηση στο ερώτημα της αλληλεπίδρασης μεταξύ το «εδώ» και του «ύστερα.» Ωστόσο δεν έχω ποτέ γράψει ρητά για μια ζωή μετά το θάνατο· γιατί τότε θα έπρεπε να τεκμηριώσω τις ιδέες μου, αλλά δεν έχω κανέναν τρόπο να το κάνω αυτό. Έχοντας αυτό υπόψη, θα ήθελα να εκθέσω τις ιδέες μου τώρα. 

ΠΡΟΚΛΟΣ - ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΗΣΙΟΔΕΙΑ ΓΕΝΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΩΣ ΟΝΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΨΥΧΗΣ

Όπως εξηγεί ο Πρόκλος, στο «Σχόλια στον Κρατύλο του Πλάτωνος εκλογαί χρήσιμοι, 129. 1  – 16«, η ύπαρξη των ανώτερών μας γενών είναι τριπλή: νοητική, λογική και φανταστική, και στην νοητική αναλογεί το Χρυσό Γένος. Πράγματι, οι Έλληνες θεολόγοι λένε ότι ο χρυσός έχει αποδοθεί στον πρωταρχικό από τους Κόσμους, τον «εμπύριο και νοητικό». Το Αργυρό Γένος αναλογεί στη λογική ύπαρξη, αφού ο άργυρος αναλογεί στον ενδιάμεσο και αιθέριο Κόσμο. Το δε Χάλκινο Γένος, τέλος, αναλογεί στην άλογη και φανταστική ύπαρξη, διότι και η φανταστική εντύπωση είναι νους που μορφοποιεί, όχι όμως καθαρός, όπως ακριβώς και ο χαλκός που δίνει την εντύπωση πως έχει το χρώμα του χρυσού, περιέχει όμως άφθονο το γήινο στοιχείο, παρόμοιο και συγγενικό προς τα στερεά και αισθητά. Εξ ου  και αναλογεί προς τον «πολύχαλκο ουρανό» και τον «χάλκινο»», πού είναι ο αισθητός Κόσμος, το σώμα του για την ακρίβεια, του οποίου και ο άμεσος δημιουργός παραδίδεται ότι τον χαλκεύει, είναι δηλ. ο Ήφαιστος. Τούτα λοιπόν είναι τα τρία γένη των «κατά θέση δαιμόνων», στα οποία αναλογούν το χρυσό, το αργυρό και το χάλκινο γένος . Το τέταρτο τώρα γένος, το ηρωικό, σε σχέση με αυτά που υπάρχουν στα τρία προαναφερθέντα γένη, από άλλα είναι υποδεέστερο και από άλλα ανώτερο. Στ’ αλήθεια, το ηρωικό γένος εφάπτεται της πράξεως, και αν ακόμα έχει εκπέσει από την πρόνοια των κατωτέρων και την ανέπαφη ζωή, έχει χαρακτήρα μεγαλουργό και δείχνει τη μεγαλοπρέπεια της αρετής της. Το πέμπτο, το ανθρώπινο γένος με τα πολλά πάθη, που παριστάνεται με το «πολυκάματο» και μαύρο σίδερο λόγω της υλικής και της σκοτεινιάς της ζωής, εκδηλώνει τις πράξεις του ελλειμματικές, διεφθαρμένες και άλογες.

ΠΡΟΚΛΟΣ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΩΝ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΜΟΡΦΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΜΑΣ

«Το όνομα των Μουσών ετυμολογείται κάπως έτσι: Δεδομένου, αφενός, ότι ο Πλάτων αποκαλεί τη φιλοσοφία «μεγίστη μουσική», κατά το ότι κάνει τις ψυχικές μας δυνάμεις να κινούνται αρμονικά, σε συμφωνία προς τα όντα και προς τις συντεταγμένες κινήσεις των κύκλων της, και, αφετέρου, ότι προς αυτή μας οδηγεί η αναζήτηση της ουσίας του εαυτού μας και του σύμπαντος μέσα από τη στροφή προς τους εαυτούς μας και προς τις ανώτερες μας υποστάσεις, και ερχόμαστε σε συμφωνία προς το σύμπαν μέσα από την εξομοίωση των εντός μας περιφορών προς αυτές του σύμπαντος, για τους λόγους αυτούς και στις Μούσες δίνουμε όνομα που βασίζεται στην αναζήτηση αυτή. 

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΑΥΜΑ - Η ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ (ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΙΣΠΑΝΟΥ ΣΑΓΡΕΔΟ - ΒΙΝΤΕΟ)

«Η Αρχαία Ελληνική Θρησκεία αποτελεί αναμφιβόλως την πιο εξυψωμένη μορφή θρησκευτικής πνευματικότητος, στην οποία έφθασε ποτέ η ανθρωπότης» 

          Φεδερίκο Κάρλος Κρούτβιγκ Σαγρέδο (Χώρα των Βάσκων, 1921-1998) 

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΩΣ Η ΛΕΞΗ ΕΧΕΙ ΕΚΠΟΡΝΕΥΘΕΙ

Απόσπασμα από συνέντευξη που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο με τίτλο «του Κορνήλιου Καστοριάδη, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΤΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ», εκδ. Πόλις

Τι σημαίνει ακριβώς η αυτονομία; Σας ρωτώ δεδομένου ότι η λέξη αυτονομία, ή ορθότερα ο όρος αυτός, βρίσκεται στο κέντρο του έργον και της σκέψης σας.

Κ.Κ.: Ναι, έτσι είναι. Θα πω αμέσως πώς εννοώ την αυτονομία και όποιος θέλει συμφωνεί, όποιος δεν θέλει ας τραβήξει το ρεβόλβερ του…

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα ο Κορνήλιος Καστοριάδης πίστευε πως διανύαμε μια μοναδική περίοδο με χαρακτηριστικά αποσύνθεσης του παραδοσιακού θρησκευτικού κόσμου αλλά ταυτόχρονα σημείωνε με έμφαση την απουσία δημιουργίας νέων κοινωνικών σημασιών που να είναι κοινωνικά επικυρωμένες. Υποστήριζε ότι η κρίση του σύγχρονου κόσμου πηγάζει ακριβώς από αυτή την έλλειψη κοινωνικών σημασιών. Μιλούσε για την αυξανόμενη ολική κυριαρχία, για την απεριόριστη επέκταση της ορθολογικής κυριαρχίας, μιλούσε για την άνοδο της ασημαντότητας. Οι σύγχρονοί του διανοούμενοι του καταλόγιζαν πεσιμισμό όσον αφορά την απουσία νέων σημασιών. Έλεγαν πως τις  έβλεπαν να αναδύονται και είχανε σχέση με την αλλαγή της θέσης του ατόμου στην κοινωνία. Όμως ο Καστοριάδης μιλά για αυτές ήδη από το 1970. Διαφεύγει από τη σκέψη όλων ότι ο Καστοριάδης μιλά για την απουσία νέων σημασιών που να αμφισβητούν ριζικά το υπάρχον όταν αναφέρεται στην ασημαντότητα. Επιπλέον αναφέρεται στην απώλεια κάποιων θεσμισμένων λειτουργιών, μια απώλεια που εκτός των άλλων εξέφρασε και την κρίση του προτάγματος της ατομικής και κοινωνικής αυτονομίας.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΚΑΘΕ ΛΑΟΣ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ, ΕΤΣΙ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ

Μια συνέντευξη που παραχώρησε ο Κορνήλιοs Καστοριάδηs (φιλόσοφος, οικονομολόγος και ψυχαναλυτής, 1922-1997).

Ερώτηση Δημοσιογράφου: Συχνά λέγεται ότι η Ελλάδα είναι «προβληματική», στην Ελλάδα «όλα γίνονται στον αέρα», «χωρίς προγραμματισμό», «χωρίς βάρος». Με τέτοιες διαπιστώσεις συμφωνούν πολλοί. Αλλά περιορίζονται συνήθως μόνο στις διαπιστώσεις. Γνωρίζω ότι η ελληνική κατάσταση σας απασχολεί βαθιά. Ποια είναι η ερμηνεία σας για όσα συμβαίνουν; Γιατί συμβαίνουν έτσι τα πράγματα στην Ελλάδα; Ποιες οι βαθύτερες αιτίες;

ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑΣ

H φιλοσοφική κοσμολογία των αρχαίων Ελλήνων δεν προέκυψε εκ του μηδενός. Οι πρώτοι κοσμολόγοι φιλόσοφοι που συνήθως μνημονεύονται ως Ίωνες ή Μιλήσιοι κοσμολόγοι επειδή έδρασαν στη Μίλητο της Ιωνίας – μπορούσαν να αντιδράσουν απέναντι σε λαϊκές αντιλήψεις που είχαν επικρατήσει στον αρχαιοελληνικό κόσμο για ένα μακρό χρονικό διάστημα ή μερικές φορές να στηριχθούν σ’ αυτές

Ορισμένες από τις λαϊκές αυτές αντιλήψεις μπορούν να σταχυολογηθούν από την ποίηση του Ομήρου και του Ησιόδου (όγδοος αιώνας π.Χ.).

Στον Όμηρο ο κόσμος συλλαμβάνεται ως επίπεδη γη, την οποία περιβάλλει ο Ωκεανός, και πάνω από την οποία δεσπόζει ένας ημισφαιρικός ουράνιος θόλος, με τον ήλιο, τη σελήνη και τα αστέρια. Οι σεληνιακοί μήνες χρησιμοποιούνταν για μικρής κλίμακας ημερολογιακούς υπολογισμούς και κάποια στιγμή – αν και δεν υπάρχουν ίχνη του στον Όμηρο και τον Ησίοδο – κάποια μορφή ηλιακο – σεληνιακού ημερολογίου ήταν καθιερωμένη.

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ

       Όψη νομίσματος του 250 μ.Χ. όπου απεικονίζεται ο  Πυθαγόρας ο Σάμιος

Η ιστορία που σας καλώ να παρακολουθήσουμε αρχίζει με τον Πυθαγόρα και τη σχολή του• τη σχολή που βασική της αρχή ήταν «το παν αριθμός». Η διαπίστωση ότι τα κύρια αρμονικά διαστήματα αντιστοιχούν σε απλές αριθμητικές αναλογίες οδήγησε τους πυθαγόρειους να ανακαλύψουν, με άλματα αξεπέραστης τόλμης, ότι στη ρίζα των φαινομένων του φυσικού κόσμου βρίσκεται η αρμονία των μαθηματικών εννοιών, η «μουσική των σφαιρών» όπως την ονόμασαν, αρμονία ουράνια, που δεν είναι αισθητή αλλά νοητή.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μεσογείου (Αίγυπτος), της Μεσοποταμίας (Βαβυλώνιοι) και της Κίνας ανέπτυξαν τεχνογνωσία, συνέλεξαν αστρονομικές παρατηρήσεις και καλλιέργησαν τα μαθηματικά (κυρίως τη γεωμετρία) κινούμενοι από πρακτικές ανάγκες για τις κατασκευές τους, για τη μέτρηση του χρόνου και, βεβαίως, για τους πολεμικούς εξοπλισμούς τους. Ένας μεγάλος σταθμός σ΄ αυτή την πρώτη μακρόχρονη περίοδο (περίπου 4000 π.Χ. έως 600 π.Χ.) ήταν η επινόηση του αλφαβήτου (γύρω στο 1500 π.Χ.).

Και μετά ήλθε η κλασική αρχαία Ελλάδα που προσέδωσε για πρώτη φορά επιστημονικό χαρακτήρα στον ανθρώπινο πολιτισμό. Από τη ζήτηση των απαντήσεων σε πρακτικά ερωτήματα, πέρασε στην αναζήτηση ερμηνείας των φυσικών φαινομένων. Ερμηνείας χωρίς την επίκληση μύθων και θεών, απελευθερωμένης από προλήψεις και δόγματα και με εμπιστοσύνη στη δύναμη της λογικής σε συνδυασμό με την παρατήρηση. Έλειψε όμως ένας σημαντικός κρίκος για την ολοκλήρωση της επιστημονικής μεθόδου: το πείραμα.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Αρχαίο κείμενο

Ἔστιν δὲ τῆς ῥητορικῆς εἴδη τρία τὸν ἀριθμόν· τοσοῦτοι γὰρ καὶ οἱ ἀκροαταὶ τῶν λόγων ὑπάρχουσιν ὄντες. σύγκειται μὲν γὰρ ἐκ τριῶν ὁ λόγος, ἔκ τε τοῦ λέγοντος καὶ περὶ οὗ λέγει καὶ πρὸς ὅν, καὶ τὸ τέλος πρὸς τοῦτόν ἐστι, λέγω δὲ τὸν ἀκροατήν. ἀνάγκη δὲ τὸν ἀκροατὴν ἢ θεωρὸν εἶναι ἢ κριτήν, κριτὴν δὲ ἢ τῶν γεγενημένων ἢ τῶν μελλόντων. ἔστι δ’ ὁ μὲν περὶ τῶν μελλόντων κρίνων ὁ ἐκκλησιαστής, ὁ δὲ περὶ τῶν γεγενημένων ὁ δικαστής͵ ὁ δὲ περὶ τῆς δυνάμεως ὁ θεωρός, ὥστ’ ἐξ ἀνάγκης ἂν εἴη τρία γένη τῶν λόγων τῶν ῥητορικῶν, συμβουλευτικόν, δικανικόν, ἐπιδεικτικόν.

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ - Ο ΕΜΨΥΧΟΣ ΗΛΙΟΣ

Ενώ η ύπαρξη και η λειτουργία της οντογονικής(ανθρώπινης) ψυχής έχει αναλυθεί σε πάμπολλα κείμενα της Ελληνικής Θεολογίας, όμως, έχουμε διακρίνει το ότι πολλοί, είτε δεν αποδέχονται την έμψυχη λειτουργία των ουρανίων σωμάτων είτε την αγνοούν παντελώς,  και περιπαικτικά θα λέγαμε αμαρτάνουν σφόδρα  σε  αυτό σημαντικό  ζήτημα. Φυσικά με το άκουσμα του όρου αμαρτία θα νομίζουν κάποιοι  ότι χρησιμοποιούμε όρους χριστιανικής πίστεως, ουδόλως, η έννοια αυτή απαντάται σε κείμενα Ελληνικής Θεολογίας και πιο συγκεκριμένα ο Πλάτων στους Όρους στο (416 e) όπου και μας λέγει ότι επισημαίνει η λέξη αυτή: Πράξις αντίθετη στην ορθή σκέψη. Η ανορθολογικότητα εδράζεται στο να θεωρούμε ότι η ψυχή μας, το κάλλιστο αυτό θεολογικό μέγεθος που αποτελεί την πραγματική ουσία της υπάρξεώς μας, ενυπάρχει μεν στην ανθρώπινη φύση   «ο άνθρωπος είναι μια ψυχή αθάνατη η οποία χρησιμοποιεί αθάνατο σώμα. Τον άνθρωπο αυτόν μάλιστα, πρέπει να τον ξεχωρίσουμε από οτιδήποτε θνητό» .»  Πρόκλος «Υπόμνημα στον “Τίμαιο” του Πλάτωνα, τόμος Ε, 3.307.17, αλλά(η ψυχή) δεν ενυπάρχει, δεν ουσιώνει και δε ζωοποιεί ένα αυτοφυή και αυτόφωτο ουράνιο σώμα όπως ο Ήλιος.

ΝΟΜΙΝΑΛΙΣΜΟΣ - ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟ

Από την θεολογία στον σχετικισμό

Μας παραμένει άγνωστο κατά πόσο ο William of Ockham κατανοούσε το μέγεθος της ρήξης και τις συνέπειες που θα προκαλούσε η προσπάθεια του να αποκαταστήσει στους σχολαστικούς της εποχής του τον εμπειρικό Αριστοτέλη. Ίσως απλά στρεφόμενος κατά των καθολικών αφαιρέσεων (universalias) το μόνο που να επιζητούσε ήταν η επαναφορά του πρακτικού νου στην προγενέστερη του θέση, δίπλα στις υπόλοιπες «ευγενείς τέχνες», μετά την απεμπόληση του στην απαξία από την πρωτοκαθεδρία του θεωρητικού βίου (vita contemplativa). Κάτι που επετεύχθη τελικά αργότερα με τους ουμανιστές που μετατόπισαν το κέντρο βάρος από τη μεταφυσική στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Σίγουρα ενοχλημένος να θέλησε να συνετίσει κάπως τη φιλοσοφική αμετροέπεια των ομολόγων του, οι οποίοι είχαν φτάσει στο σημείο να αξιώνουν δια μέσου της νόησης την «έλλογη σύλληψη του όντος», πράγμα που στα μάτια του ίδιου του Ockham όπως και του Αυγουστίνου πρωτύτερα φάνταζε εκτός από ύβρη και σκέτη ανοησία. 

ΜΑΡΚ ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ - ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Στο βιβλίο του με τίτλο Πολεμική Εξουσία, Αστυνομική Εξουσία (War Power, Police Power, 2014, Edinburgh: Edinburgh University Press) ο Mark Neocleous αναγνωρίζει τη διεξαγωγή του πολέμου ως συστατικό στοιχείο του φιλελεύθερου κράτους και καταστατικό στοιχείο της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων. Η κρατική εξουσία είναι πολεμική γιατί ο πόλεμος είναι ο τρόπος που διαθέτει για να προστατεύσει την ελευθερία της, αυτήν που συνίσταται ουσιαστικά στην ελευθερία της ιδιωτικής περιουσίας, του εμπορίου, της εκμετάλλευσης και της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Ταυτόχρονα, ο Neocleous επεκτείνει την έννοια του πολέμου ώστε να περιλάβει και την ειρήνη, στο βαθμό που αυτή δεν είναι παρά η επιβαλλόμενη από το κράτος ειρήνευση. Πόλεμος και ειρήνη είναι η απροκάλυπτη και η καλυμμένη βία που το κράτος χρησιμοποιεί για να εξασφαλίσει την υπακοή – κι εδώ βρίσκεται o κεντρικός ρόλος της αστυνομίας, ως δύναμης που επιβάλλει την τάξη στις “ειρηνικές” συνθήκες. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το τελευταίο κεφάλαιο, με τίτλο “Υπό το έμβλημα της ασφάλειας: Τραύμα, τρόμος, ανθεκτικότητα”(σελ. 195-202). Ο συγγραφέας υποστηρίζει εδώ ότι τόσο το βαθιά εμπεδωμένο άγχος για το τραύμα που αναμένουμε ότι θα μας πλήξει αργά ή γρήγορα, όσο και η εκπαίδευση στην ανθεκτικότητα, που καλούμαστε να περάσουμε ώστε να προετοιμαστούμε για αυτό, αποτελούν μηχανισμούς αστυνόμευσης του υποκειμένου που διαιωνίζουν την υποταγή του στην πολεμική εξουσία.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜΑΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

"ή πώς αποκωδικοποιούνται, σήμερα, τα ιερογλυφικά του νου"

Γιατί γονείς και δάσκαλοι παροτρύνουν τα παιδιά από την πιο τρυφερή ηλικία να διαβάζουν βιβλία; Όχι βέβαια για να διευρύνουν το «πνεύμα» τους ή να αναπτύξουν τις κριτικές τους ικανότητες, αρετές που θεωρούνται αμφίβολης οικονομικής αξίας και κοινωνικά επιζήμιες, σύμφωνα με τα επικρατέστερα, σήμερα, κοινωνικά πρότυπα, αλλά επειδή «κάνει καλό» στην ανάπτυξη του εγκεφάλου τους, του πιο αποδοτικού «εργαλείου» που διαθέτει κάθε άνθρωπος.

Ο ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

44 Eγώ όμως σας λέω ν’ αγαπάτε τους εχθρούς σας, να ευλογείτε εκείνους που σας καταριούνται, να φέρεστε καλά σ’ εκείνους που σας μισούνε και να προσεύχεστε για εκείνους που σας προσβάλλουν και σας κατατρέχουν, 45 για να γίνετε γιοι του Πατέρα σας του ουράνιου, γιατί αυτός τον ήλιο του τον ανατέλλει σε κακούς και σε καλούς, και δίνει τη βροχή σε δίκαιους και σε άδικους. 46 Άλλωστε, αν αγαπήσετε μόνο εκείνους που σας αγαπούν, ποια θα είναι η ανταμοιβή σας; Tο ίδιο δεν κάνουν και οι τελώνες; 47 Kι αν χαιρετάτε τους αδελφούς σας μόνο, τι παραπάνω κάνετε; Mήπως δεν κάνουν το ίδιο και οι τελώνες; 48 Eσείς, λοιπόν, θα είστε τέλειοι, ακριβώς όπως ο Πατέρας σας ο ουράνιος είναι τέλειος”.΄(Κατα Ματθαίον Ευαγγέλιο κεφ. 5)

Ο Καστοριάδης σχολιάζει το παραπάνω χωρίο. Το κείμενο είναι παρμένο από την Ελληνική Ιδιαιτερότητα, Τόμος Β, εκδόσεις Κριτική.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ - ΠΕΡΙ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ (ΒΙΒΛΙΟ - ΒΙΝΤΕΟ)

                                                                          ΒΙΝΤΕΟ

Τα αγάλματα, ιδίως αυτά των θεών, αποτυπώνουν μια ξεχασμένη σήμερα σε μας μυστηριακή ''γλώσσα του σώματος'', η οποία μετέδιδε πληροφορίες κατευθείαν στο υποσυνείδητο αυτού που τα εθεάτο. Για κάποιον που γνωρίζει την ''αγαλματική γραφή'', υπάρχει η δυνατότητα να αντλήσει μυστηριακές γνώσεις και πληροφορίες υψίστης σημασίας. Αυτός είναι, εξάλλου, και ο υποκρυπτόμενος λόγος της καταστροφικής μανίας που εξαπολύθηκε εναντίον τους (από τους "τζιχαντιστές" της εποχής). Στόχος ήταν η καταστροφή της μυστηριακής γνώσης. 

ΑΛΤΑΝΗ - ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΦΩΤΟΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΑΛΤΑΝΗΣ ΕΔΩ:
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΦΩΤΟΣ - ΑΛΤΑΝΗ 
(Για άνοιγμα του αρχείου δεξί κλικ πάνω στο σύνδεσμο, αντιγραφή διεύθυνσης συνδέσμου και επικόλληση του συνδέσμου στις διευθύνσεις ψηλά....)

Εις το έβδομον βιβλίον της σειράς "ΑΡΡΗΤΟΙ ΛΟΓΟΙ - Το Μυστήριον του Απολλωνίου Φωτός" αναζητείται η εξήγησις των πράξεων των θεών των Ελλήνων. Παράλογα μυθικά επεισόδια, φόνοι, μοιχείαι, καταπόσεις και απάται δημιουργούν σοβαράς αντιδράσεις, ως προς το ήθος των δυνάμεων και των ενεργειών των θείων όντων.

ΑΛΤΑΝΗ - ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ, ΒΙΒΛΙΟ Α΄

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΑΛΤΑΝΗΣ ΕΔΩ:
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ Α΄ΒΙΒΛΙΟ - ΑΛΤΑΝΗ
(Για άνοιγμα του αρχείου δεξί κλικ πάνω στο σύνδεσμο, αντιγραφή διεύθυνσης συνδέσμου και επικόλληση του συνδέσμου στις διευθύνσεις ψηλά....)

Το παρόν βιβλίο της σειράς "ΑΡΡΗΤΟΙ ΛΟΓΟΙ" με θέμα "Ελληνικός Διαλογισμός, τόμος 1ος", αποτελεί τομήν και έρχεται να άρει την άποψιν της κοινής γνώμης ότι υπαρκτός είναι μόνον ο Ανατολικός Διαλογισμός. Και πράγματι αυτός, μέχρι σήμερον, κυριαρχεί εις την ευρυτέραν προσέγγισιν της ενατενίσεως και της επαφής του ανθρώπου μετά του θείου.