Η ύλη γίνεται ολοένα και πιο διάφανη
Μπέρτραντ Ράσελ
Συμπληρώνοντας την παραπάνω ρήση του Ράσελ, ο Καρλ Πόπερ γράφει πως η δυναμική του Νεύτωνα σήμανε το τέλος του υλισμού. Έτσι την αντιλήφθηκαν και οι φιλόσοφοι της εποχής, οι οποίοι περιέγραψαν την έλξη της βαρύτητας ως «αποκρυφιστική». Χρειάστηκε μισός αιώνας προτού αντικαταστήσει η νευτώνεια φυσική την καρτεσιανή στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Και στη συνέχεια, ο Πόπερ λέει ότι η ύλη εξακολουθεί βέβαια να είναι πολύ σημαντική, ο υλισμός όμως έχει πεθάνει. Ο θάνατός του πιστοποιήθηκε από τη μελέτη των ηλεκτρικών, των μαγνητικών, των ηλεκτρομαγνητικών και των χημικών δυνάμεων. Η εμφάνιση της κβαντομηχανικής, πρώτα, και της κβαντικής ηλεκτροδυναμικής, αργότερα, απομάκρυναν ακόμα περισσότερο τη φυσική από τον υλισμό. Τέλος, ο Πόπερ μιλά για τη δυνατότητα διάδρασης ανάμεσα στον νου, στο πνεύμα, και στον εγκέφαλο, υποστηρίζοντας τον δυϊσμό σώματος και πνεύματος.
Μονισμός ή δυϊσμός;
Να λοιπόν που επανακάμπτει δριμύτερα στο προσκήνιο της ιστορικής κοινωνικής σκέψης η παλιά (φιλοσοφική) αντίθεση μεταξύ μονισμού και δυϊσμού. Όμως, ο όρος μονισμός παραπέμπει στην κοσμοθεωρία που υποστηρίζει τη δημιουργία του κόσμου από μία αρχή: το πνεύμα ή την ύλη. Αντίθετα, ο δυϊσμός προσπαθεί να ερμηνεύσει τον κόσμο χρησιμοποιώντας δύο αρχές, που έχουν κοινή δράση. Το δίπολο αυτό έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και στη διαμόρφωση, κατ’ επέκταση, του φιλοσοφικού διπόλου: (φιλοσοφικός) ιδεαλισμός/(διαλεκτικός) υλισμός. Ιδιαίτερα, από την εποχή του Χέγκελ και εντεύθεν, ο διαχωρισμός των νεοεγελιανών σε «αριστερούς» και «δεξιούς» καθόρισε καταλυτικά τη μετέπειτα κοινωνιολογική και πολιτική σκέψη.
Η φυσική επιστήμη πάντοτε αποτελούσε το ορατό κριτήριο των μεγάλων κοσμοϊστορικών γεγονότων. Ας μην ξεχνάμε πως και η ίδια η αστική τάξη χρειάστηκε τη μηχανική φυσική του Νεύτωνα για να εγκαθιδρύσει το κεφαλαιοκρατικό κοινωνικοοικονομικό της σύστημα. (Για αυτό θεωρούμε ότι εάν είχε προτιμηθεί η φιλοσοφική φυσική του Λάιμπνιτς και όχι η μηχανική φυσική του Νεύτωνα, τότε οπωσδήποτε δεν θα μιλούσαμε πια για κεφαλαιοκρατικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα.) Η κατεύθυνση που παίρνει η φυσική στην εξέλιξη της φυσικής ιστορίας σηματοδοτεί και τις μεγάλες στροφές στην εξέλιξη των ιστορικών κοινωνικοοικονομικών συστημάτων. Κατά συνέπεια, ανάλογα με το προς ποια μεριά του διπόλου μονισμός/δυϊσμός γέρνει η πλάστιγγα, ή απλά ισορροπεί, δηλώνεται ένας σοβαρός δείκτης σοβαρών ιστορικών αλλαγών.
Στις μέρες μας, η σύγχρονη φυσική φιλοδοξεί να καταλήξει στη Θεωρία των Πάντων, με τις υπερχορδές της (ή και με άλλες, νεότερες, απόψεις της). Τούτη αποβλέπει στην ενοποίηση της βαρύτητας με την κβαντική μηχανική και εκφράζει μια θεωρία μονιστικού – πλην όμως αδιέξοδου – χαρακτήρα, αφού εκλείπει από τις τάξεις της η θεωρία της (κοινωνικής) συνείδησης. Από την άλλη, πολλοί φυσικοί και φιλόσοφοι, όπως είδαμε και από τις απόψεις του Πόπερ, θεωρούν πως οι ανακαλύψεις της μικροφυσικής δείχνουν ότι το σύμπαν διέπεται από τον δυϊσμό: η Ύλη και το Πνεύμα κυβερνούν μαζί.
Προς μια νέα φυσική (και κοινωνική) φιλοσοφία
Η πρόοδος στη νέα φυσική – η κβαντομηχανική, η σχετικότητα, το σύμπαν των μικροσωματιδίων, οι θεωρίες για τα πολύπλοκα και μη γραμμικά δυναμικά συστήματα, οι κόσμοι που δεν μπορούμε να δούμε, το χάος που οδηγεί σε τάξη, και τα άλλα τρομερά καινούρια που πλέον γνωρίζουμε – έχουν δώσει μια άλλη διάσταση στον τρόπο σκέψης των φυσικών, των επιστημόνων, αλλά και των φιλοσόφων. Η φυσική αλλάζει δραστικά τη φιλοσοφία και η φιλοσοφία τη φυσική. Έτσι, είμαστε μπροστά σε μια θεωρία της πληροφορίας που θα συναιρέσει και θα συστήσει την επιτομή της ολιστικής κοσμοθεώρησης του σύμπαντος: από τον υλιστικό μονισμό των Ιώνων, την πυθαγόρεια αριθμολογία, την ηρακλείτεια διαλεκτική αλλά και τη χεγκελιανή διαλεκτική, την οντολογία του Παρμενίδη αλλά και τη φαινομενολογία του Χούσερλ, τον υλισμό του Δημόκριτου και του Επίκουρου αλλά και τον διαλεκτικό υλισμό του Μαρξ, τον δυϊσμό του Πλάτωνα και τη διαλεκτική του Αριστοτέλη έως και την ανατολική και την αφροαμερικανική φιλοσοφία.
Τα ερωτήματα που θέτουμε στη φύση έχουν αλλάξει δραματικά και αυτό όντως αποτελεί μια σημαντική στροφή. Ίσως τούτη η στροφή μας επιτρέψει να αλλάξουμε νοοτροπία, να δώσουμε δηλαδή άλλον προσανατολισμό στον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε. Διότι τα σωστά ερωτήματα δίνουν και τις σωστές απαντήσεις. Καθώς θεμελιώνεται η νέα φυσική φιλοσοφία, ίσως θεμελιώνεται, συγχρόνως, και η αλλαγή στην οργάνωση των σύγχρονων (δυτικών και δυτικότροπων) κοινωνιών. Μόνον έτσι θα υπερβούμε τον «πρωτόγονο» σημερινό πολιτισμό τύπου 0.7 H(ταξινομώντας τον σύμφωνα με την πληροφοριακή ταξινόμηση του Καρλ Σαγκάν) και θα περάσουμε σε ένα ιστορικά ανώτερο και πιο απελευθερωμένο επίπεδο πολιτισμού τύπου Ι.
πηγή: iamarevi
