Η αθέατη αλλά ουσιαστική σχέση της αρχιτεκτονικής με την δημοκρατία είναι διαχρονικό ζήτημα που απασχολεί τη φιλοσοφία, γιατί θέτει τις βάσεις για να κατανοήσουμε όχι μόνο την κατά φύση δημοκρατική δομή που πρέπει να έχει η οργάνωση της κοινωνίας αλλά και την σύλληψη της ατομικής ταυτότητας του πολίτη σε σχέση με την ουσιαστική εναρμόνισή της με το συλλογικό είναι.
Του Γεώργιου Ποντίκα
Η Αρχιτεκτονική, όπως και οποιαδήποτε άλλη Τέχνη ή Επιστήμη φυτρώνει, ποτίζεται και αναπτύσσεται πάνω σε ένα συγκεκριμένο έδαφος. Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες επηρεάζουν και χαράζουν τα όρια μέσα στα οποία η Αρχιτεκτονική θα κινηθεί και θα αναπτυχθεί.
Η σχέση ιδεολογίας-πολιτικού συστήματος και Αρχιτεκτονικής φαντάζει ελάσσονος σημασίας, Ωστόσο, οι πλάκες της ηθικής πάνω στις οποίες στηρίζεται ένα πολίτευμα εκφράζουν σε μεγάλο ποσοστό τις πράξεις και δημιουργίες των ατόμων που ζουν και εκφράζονται σύμφωνα με τις ηθικές επιταγές του πολιτεύματος (συνειδητά ή ασυνείδητα).
Με άλλα λόγια, κάθε αρχιτεκτονική πράξη είναι βαθιά πολιτική, που με την σειρά της είναι βαθιά φιλοσοφική και ουδέποτε η φιλοσοφία δεν υπηρέτησε σκοπούς προς ιδία τέρψιν. Αντιθέτως, βιάστηκε και τα τέκνα της υπηρέτησαν ανθρώπινους σκοπούς ποτισμένους με αίμα. Δυστυχώς, η Αρχιτεκτονική αποτέλεσε εργαλείο στα χέρια ορισμένων Αρχιτεκτόνων για τη δημιουργία ενός κοινωνικού ιστού εχθρικού προς το άτομο(1). Όταν ο τόπος που ζεις σε πνίγει, αρχίζεις να σκέφτεσαι το θάνατο. Το μόνο που απομένει είναι να βρεις λόγο για τον οποίο αξίζεις να πεθάνεις. Ιδού η Αρχιτεκτονική ως μέσο επιβολής της κοινωνικής πραγματικότητας.
Κάθε αρχιτεκτονικό ρεύμα κυλά σε ένα πολιτικό-κοινωνικό ποτάμι το οποίο οφείλει να χυθεί στη θάλασσα του Πολιτεύματος όπου κατά τον Δημοσθένη ‘κανείς δεν θα απειλείται και θα φθάνει σπίτι του ασφαλής, χωρίς καμία ανησυχία και φόβο’. Ωστόσο, η ιστορία της Αρχιτεκτονικής βρίθει από παραδείγματα όπου ο Αρχιτέκτονας είτε αποτέλεσε συνεργάτη ή(και) φορέα μισάνθρωπων ιδεών, είτε εφάρμοσε λανθασμένα φιλοσοφικές ιδέες προς τη δημιουργία μιας ανελεύθερης κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί ο γκουρού της Αρχιτεκτονικής Le Corbusier. Συνεργάτης της κυβέρνησης Vichy, που όπως είναι γνωστό υπήρξαν υποστηρικτές των Ναζί, ενώ παράλληλα υπήρξε θαυμαστής του Μουσολίνι. Μέλος του περιοδικού ‘Prelude’ που ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το Ιταλικό Φασιστικό Κίνημα. Ωστόσο, η σχέση αυτή διατηρήθηκε όσο ο Μουσολίνι ενδιαφέρονταν για την ιδέα της ‘Radiant
City’ του Le Corbusier (2).
