Ο θεός Βαάλ
Από τα σχολικά βιβλία μάθαμε –και μαθαίνουμε- από μικρά παιδιά για τις ιστορίες της Βίβλου και τα (μυθικά στην ουσία τους) κατορθώματα των ηρώων της. Ανάμεσα σε αυτές, φαντάζομαι πως οι αναγνώστες θα θυμούνται και τη διήγηση για τον Μωυσή που κατεβαίνει από το βουνό με τις δέκα εντολές και βρίσκει τον αδερφό του Ααρών να λατρεύει με «τον λαό του Ισραήλ» το χρυσό βόδι. Ο Μωυσής οργισμένος θρυμματίζει το βόδι και σπάει τις πλάκες του, ενώ στη συνέχεια μεταβαίνει ξανά στο όρος, όπου και υπογράφει το νέο του «συμβόλαιο» με τον Θεό.
Αναρωτηθήκατε όμως ποτέ τι ακριβώς θα μπορούσε να συμβολίζει αυτή η ιστορία; Γιατί οι Ισραηλίτες ένιωσαν την ανάγκη να κατασκευάσουν ένα είδωλο; Και γιατί αυτό είχε τη μορφή βοδιού; Γιατί ο Μωυσής το διέλυσε οργισμένος;
Το παραπάνω γεγονός σηματοδοτεί ουσιαστικά την αρχή του τέλους για την άγνωστη προχριστιανική (και προεβραϊκή στην προκειμένη) παράδοση του λαού που εισήγαγε αργότερα το μοντέλο του μονοθεϊσμού. Μέσα από αυτόν τον λαό της Καναάν ή Χαναάν, με το οργανωμένο πολυθεϊστικό πάνθεον, θα προκύψουν τους επόμενους αιώνες οι –επίσης- πολυθεϊστές Φοίνικες, που εξαλείφθηκαν στο πέρασμα του χρόνου και οι μονοθεϊστές Εβραίοι, πνευματικά τέκνα των οποίων αποτέλεσαν αιώνες αργότερα ο χριστιανισμός και ο ισλαμισμός.
Η Tess Dawson, μια εκπρόσωπος του ρεύματος για την αναβίωση της αρχαίας Καναανίτικης θρησκείας (Natib Qadish), μιλά στον Μηνά Παπαγεωργίου (meta-journalist) για τα ιερά κείμενα της πόλης Ugarit, τους Θεούς και τις παραδόσεις των Καναανιτών, ακόμα και για τα όσα τους ενώνουν με τους αρχαίους Έλληνες!
1) Ποιες είναι οι βασικές δοξασίες και θρησκευτικές πεποιθήσεις των θρησκευτών του Natib Qadish;
Οι ιδέες και οι πεποιθήσεις συχνά ποικίλουν, όμως πολλοί από εμάς αξιολογούν την αρχαία Καναανίτικη κουλτούρα και γραφές ως έναν οδηγό. Προσπαθούμε να εξισορροπήσουμε τα αρχαία δρώμενα με τη σύγχρονη εποχή και τις κοινωνίες στις οποίες ζούμε. Οι αρχαίοι Καναανίτες επικεντρώνονταν κυρίως στη λατρεία των θεοτήτων και στη φροντίδα της κοινωνίας τους. Κάνοντας προσφορές, άλλη μία σημαντική έκφανση της αρχαίας Καναανίτικης θρησκείας, βοηθά τις δύο πρώτες ασχολίες. Οι προσφορές συντηρούν τον ναό και κατ’επέκτασιν και την κοινότητα, όπως επίσης συμβάλλουν στο να λατρεύονται οι θεότητες.
Στις πρακτικές μου, κατανόησα πως το έπος του Ba’al περιγράφει το παλάτι του Ba’al να αποτελείται από επτά στοιχεία. Έψαξα στη γραμματεία, σε νομικούς κώδικες και σε ακαδημαϊκές ερμηνείες του Καναανίτικου πολιτισμού και ξεχώρισα επτά βασικές αξίες που οι Καναανίτες είχαν σε εκτίμηση. Στη συνέχεια συσχέτισα αυτές τις αξίες με τα δομικά στοιχεία του παλατιού του Ba’al. Αν και αυτή είναι μία πρόσφατη επινόηση, οι αξίες καθαυτές προέρχονται από την αρχαία Καναανίτικη κουλτούρα και τις γραφές τους. Αυτές οι επτά αρετές είναι:
Η σοφία που σχετίζεται με το στοιχείο του Κέδρου
Η κοινότητα που σχετίζεται με το στοιχείο του Κυβόλιθου
Η έμπνευση που σχετίζεται με το στοιχείο του Ασημιού
Η φιλοξενία-αφθονία που σχετίζεται με το στοιχείο του Χρυσού
Η ευεξία που σχετίζεται με το στοιχείο των Πετραδιών
Η επικοινωνία-αγάπη-ένωση που σχετίζεται με το στοιχείο του Κυανού πολύτιμου λίθου
Η δημιουργία-μαγεία που σχετίζεται με το στοιχείο της Φωτιάς
Οι αρχαίοι Καναανίτες είχαν επίσης το ιδεολόγημα της κακής πράξης ή της αμαρτίας. Η Καναανίτικη αμαρτία ενσωμάτωνε μία αίσθηση ανισορροπίας, πνευματικής διαστροφής ή μόλυνσης. Πράγματι αυτό μπορεί να έχει περισσότερα κοινά με την αρχαιοελληνική έννοια του μιάσματος παρά με την ιδέα της νεότερης χριστιανικής αμαρτίας. Η κακή πράξη (khats’a) μπορεί να κηλιδώσει την ομορφιά ενός ανθρώπου και να παρέμβει στη φυσική και συναισθηματική του ευεξία. Η κακή πράξη μπορεί επίσης να δημιουργήσει φράγματα μεταξύ ενός ατόμου και της κοινωνίας του ή ακόμα και μεταξύ ενός ανθρώπου και του Θεού.
2) Υπάρχουν κείμενα και βιβλία πάνω στα οποία εξασκείτε τα τελετουργικά σας; Ποια η προέλευσή τους;
Βασιζόμαστε σε κείμενα που ανακαλύφθηκαν το 1928 στην πόλη Ugarit, τη σημερινή Ras Shamra στη νότια Συρία. Αυτά τα κείμενα γράφτηκαν περί το 1500-1200 Π.Κ.Ε (Προ Κοινής Εποχής) σε πήλινες πλάκες σε σφηνοειδή γραφή και περιλαμβάνουν ιστορίες των θεοτήτων και των μυθικών ηρώων όπως επίσης και την παρατήρηση των εποχών, μαγικά και τελετουργικά κείμενα και πολλά άλλα. Η γραμματεία περιλαμβάνει τα εξής:
Ο μύθος του βασιλιά Kirta:
Αυτός ο μυθικός βασιλιάς έχασε ολόκληρη την οικογένειά του και ανησυχεί για το μέλλον του βασιλείου του. Σε ένα όνειρό του συναντά τον Ilu, ο οποίος καθοδηγεί τον Kirta στο να βρει μία σύζυγο από ένα γειτονικό βασίλειο.
Ο μύθος του Aqhat:
Κατά την ενηλικίωσή του, ο Aqhat λαμβάνει ένα υπέροχο τόξο που έφτιαξε ο Kathir-wa-Khasis, ο θεός των τεχνών και της μαγείας. Η Anat, η έφηβη θεά πολεμιστής, τον ζηλεύει και θέλει για δικό της το τόξο κι έτσι σκοτώνει τον Aqhat. Η Pughat, αδελφή του Aqhat, εκδικείται τον θάνατο του αδελφού της σκοτώνοντας τον αγαπημένο πολεμιστή της Anat.
Ο γάμος του Yiarikh και της Nikkal:
Σε αυτό τον μύθο, ο Yiarikh, ο θεός της σελήνης, θέλει να παντρευτεί τη Nikkal, τη θεά των οπωρώνων και φέρνει στην οικογένειά της δώρα από χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους.
Η γέννηση των φιλεύσπλαχνων θεών:
Αναλυτικές αναφορές για τη σύλληψη των φιλεύσπλαχνων θεών της αυγής Shackhar και του σκότους Shalim, χρωματίζουν αυτόν τον μύθο περί γονιμότητας και αφθονίας εν μέσω ξηρασίας, αγονίας και θανάτου.
Το έπος του Ba’al:
Ο πιο γνωστός Καναανικός μύθος. Περιγράφει το πώς ο Ba’al, ο θεός της θύελλας προσπαθεί να νικήσει τον Yamm (θάλασσα, χάος) και τον Mot (θάνατος, έρημος).
Άλλα κείμενα, από την Καναανίτικη πόλη-κράτος Ebla, περιλαμβάνουν κείμενα κυρίως νομικού και διοικητικού περιεχομένου. Τα κείμενα νομικού περιεχομένου μας δίνουν πληροφορίες περί της ηθικής και των συμπεριφορών των ανθρώπων της αρχαιότητας. Επιπλέον των γραφειοκρατικών κειμένων, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επίσης μία γραπτή εργασία στην Gezer που αντιγράφτηκε περί το 900 Π.Κ.Ε και σχετίζεται με τους κύκλους των εποχών και των αγροτικών εργασιών.
Πριν από την ανακάλυψη του σωρού των κειμένων στην Ugarit, είχαμε μία λανθασμένη αντίληψη περί της θρησκείας και του πολιτισμού των Καναανιτών που ήταν βασισμένη σε βιβλικές αναφορές. Η βίβλος είναι μία κάκιστη πηγή πληροφοριών περί της Καναανίτικης θρησκείας. Βιβλικά κείμενα γραμμένα πρόχειρα από μνήμης ή εκ προθέσεως παραποιημένες αναφορές περί της «Καναανίτικης θρησκείας» χρονολογημένα 500 χρόνια μετά, είναι ιστορίες που θα μπορούσαν κάλλιστα να δίνουν λεπτομέρειες για τα βαβυλωνιακά, τα αιγυπτιακά ή τα εβραϊκά έθιμα. Επιπρόσθετα σε αυτή τη σύγχυση, οι βιβλικές γραφές περιείχαν καταγεγραμμένες αναφορές επηρεασμένες από θρησκευτικά και κοινωνικά στοιχεία που προωθούσαν μία προτιμητέα εβραϊκή θρησκεία. Έθιμα που αντικρούονταν των προτιμητέων πρακτικών, συχνά έφεραν τον τίτλο «ξένα» ή «Καναανίτικα» ασχέτως της πραγματικής πηγής αυτών των εθίμων. Οι βιβλικές γραφές είχαν ελάχιστο ενδιαφέρον στο να παρουσιάσουν την ξεκάθαρη και ακριβή ιστορία, με περισσότερο ενδιαφέρον στο να δομήσουν μία δική τους πολιτισμική ταυτότητα.
3) Ποιες είναι οι σημαντικότερες εορτές σας και ποιες ημερομηνίες τις γιορτάζετε;
Το ιερό μας έτος (Shanatu Qadishti) ξεκινά με τη Νέα Σελήνη πριν από τη φθινοπωρινή ισημερία.
Ashuru Mathbati, Φεστιβάλ των κατοικιών: Kατά τη διάρκεια της γιορτής αυτής στη νέα Σελήνη του Σεπτεμβρίου, χτίζουμε μικρές προσωρινές κατοικίες για να στεγάζουν τα λατρευτικά αγάλματα και τις προσφορές.
Marzichu: Γιορτή που τιμά τους προγόνους, τα αγαπημένα πρόσωπα που «έφυγαν» και όμορφες αναμνήσεις της ζωής μας. Μπορεί να πραγματοποιηθεί ανά πάσα στιγμή, αν και οι καταλληλότερες στιγμές είναι οι αρχές Νοεμβρίου ή κατά τη διάρκεια του Ιουνίου και του Ιουλίου.
Ashuru Ari: Η γιορτή του φωτός λαμβάνει χώρα στο χειμερινό ηλιοστάσιο (Δεκέμβριος) και συμβολίζει την επιστροφή του Θεού του Ήλιου Shapshu και τον ερχομό της Θεάς Athtart από το βορρά.
Ashuru Shamni: Την έβδομη μέρα μετά τη νέα σελήνη που ακολουθεί τον μήνα του χειμερινού ηλιοστασίου, πραγματοποιείται σπονδή με ελαιόλαδο προς τιμή του Ba’al, με σκοπό την ευημερία και την προστασία του θρησκευτή.
Ashuru Ganni: Τα αρχαία κείμενα μας «καλούν» να εορτάσουμε με ψαρόσουπα σε κήπο ή στην αυλή μας κατά τη διάρκεια της εαρινή ισημερίας του Μαρτίου.
Ashuru Liyati: Το ημερολόγιο Gezer μας προσκαλεί να γιορτάσουμε το θερισμό περίπου τον δεύτερο μήνα μετά την εαρινή ισημερία (Μάιος-Ιούνιος). Το γεμάτο φεγγάρι είναι η σύγχρονη επιλεγμένη ημερομηνία για αυτή τη γιορτή, δεδομένου του ότι οι προσφορές λάμβαναν ιστορικά χώρα κάθε πανσέληνο.
Ashuru Zabri: Η γιορτή τιμά το κλάδεμα και το δέσιμο του Μοτ, τη δύναμη του θανάτου και της ξηρασίας κατά τη διάρκεια της εποχής που τα φρούτα ωριμάζουν. Η σύγχρονη παράδοση γιορτάζει το γεγονός αυτό στο Θερινό Ηλιοστάσιο.
Ra’shu Yeni: Κατά τη διάρκεια του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου (πριν από την φθινοπωρινή ισημερία) η γιορτή αυτή τιμά τη συγκομιδή των φρούτων και το νέο κρασί.
Το Καναανίτικο ημερολόγιο βασίζεται τόσο στο ηλιακό, όσο και στο σεληνιακό, οπότε ο κάθε μήνας ξεκινά με μια νέα σελήνη. Κάθε τρία χρόνια, στο ημερολόγιο προστίθεται ένας νέος μήνας με σκοπό τη ρύθμισή του.
4) Υπάρχουν ιστορικά στοιχεία για το πώς ακριβώς τερματίστηκε η λατρεία των αρχαίων Θεών των Καναανιτών; Πως επιβλήθηκε ο μονοθεϊσμός από τους Ιουδαίους;
Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή στην οποία θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τον τερματισμό του Καναανίτικου πολυθεϊσμού και την άνοδο του Ισραηλήτικου μονοθεϊσμού, ούτε την άνοδο του Φοινικικού πολιτισμού. Τόσο οι Φοίνικες όσο και οι Ισραηλίτες αποτέλεσαν παράγωγα τέκνα των Καναανιτών. Το βιβλικό εδάφιο που αφορά την καταστροφή των Καναανιτών (Αριθμοί 33:50-56) δεν στηρίζεται σε κανένα ιστορικό ή αρχαιολογικό στοιχείο. Η μετάβαση από την Καναανίτικη κουλτούρα προς αυτές των Ισραηλιτών και Φοινίκων έγινε σταδιακά. Οι Φοίνικες που εγκαταστάθηκαν κατά μήκος της βόρειας Μεσογειακής ακτής του σημερινού Ισραήλ παρέμειναν πολυθεϊστές, ενώ οι καλλιεργητές Ισραηλίτες έγιναν γρήγορα πολυθεϊστές. Κατά την άποψή μου, η άνοδος του ισραηλίτικου μονοθεϊσμού στο νότο σε συνδυασμό με διάφορες επιρροές από εξωγενείς παράγοντες και επαφές με κατεκτημένους λαούς, επηρέασαν και απώθησαν σταδιακά τη θρησκεία των Καναανιτών. *** (δες στο τέλος του κειμένου)
Η σφαγή των ιερέων του Βάαλ από τους Εβραίους (Gustave Dore, 1866)
5) Η Natib Qadish που ασπάζεστε αποτελεί μια προσπάθεια αναβίωσης της θρησκείας της αρχαίας Καναάν. Έχετε καταφέρει να εντοπίσετε κάποια σημάδια προσπαθειών αναβίωσης των δοξασιών αυτών πριν από εσάς, τα τελευταία 2.000 χρόνια;
Ένας μικρός αριθμός μη-σχετιζόμενων άμεσα κινημάτων έχουν συμπεριλάβει Καναανικά ζητήματα σε διάφορους βαθμούς. Το παλαιότερο σχετικό κίνημα που γνωρίζω είναι αυτό του Ohavei Falcha, μια φιλοσοφική κίνηση που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, πριν την ανακάλυψη των κειμένων που περιείχαν πληροφορίες για την Καναανίτική θρησκεία στην πόλη Ugarit. Το Ohavei Falcha πιθανότατα επηρέασε τόσο τα κινήματα των Κιμπούτς, όσο και ακόμα μια νεότερη κίνηση, με την ονομασία Am Ha’Aretz, περισσότερο γνωστή ως Amcha. Το Amcha ενσωματώνει και Καναανίτικα και Ισραηλίτικα στοιχεία και είναι μία εκκλησία γνωστή στο Ισραήλ ως «Πρωτόγονη Εβραϊκή Σύνοδος”. Τα δύο προαναφερθέντα κινήματα, θα λέγαμε ότι εστιάζουν περισσότερο πάνω στις πτυχές του Ιουδαϊσμού και σε ζητήματα που σχετίζονται με τις απαρχές του Ισραήλ.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια, το Ordo Templi Astartes (OTA) ξεκίνησε ερμητικού τύπου ιεροτελεστίες, προσθέτοντας στα τυπικά του Καναανίτικα, Φοινικικά και Ισραηλίτικα στοιχεία στα πρότυπα των τελετουργικών του τάγματος της Χρυσής Αυγής. Κάτι τέτοιο όμως ήταν περισσότερο μια ρομαντική προσπάθεια ανάπτυξης της τελετουργικής καναανίτικης μαγείας, παρά μια αναβίωση της ίδιας της Καναανίτικης θρησκείας.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 μια μικρή ομάδα ανθρώπων συναντήθηκε στις δυτικές ακτές των Η.Π.Α με σκοπό να εξασκήσει τελετουργικά Καναανίτικης και Φοινικικής προέλευσης.
Το 1997, η Lilinah Biti-Anat, μία φίλη και άτομο-κλειδί στις τελετές της Δυτικής Όχθης, ίδρυσε μία διαδυκτιακή LevantPagan ομάδα και δημιούργησε την ιστοσελίδα Qadash Kinahnu. Η Lilinah εστιάζει σε Καναανιτικό και Φοινικό υλικό.
Ανεξάρτητα από όλες αυτές τις κινήσεις ξεκίνησα κοινωνικά events (όπως το “Coffee in Canaan στο Σικάγο, την περίοδο 2002-2003), καθώς επίσης και το διαδικτυκό γκρουπ CanaanitePaganism. Ήταν το 2003 όταν ο όρος Natib Qadish χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 2006, το περιοδικό PanGaia δημοσίευσε το πρώτο άρθρο για το Natib Qadish. Το πρώτο βιβλίο για τη νέα Καναανίτικη θρησκεία εκδόθηκε το 2009 από τον οίκο O-Books με τίτλο Whisper of Stone: Natib Qadish, Modern Canaanite Religion.
To Natib Qadish γεννήθηκε μέσα από τη δίψα για μια περισσότερο –σε σχέση με τις προηγούμενες κινήσεις- διεισδυτική ματιά στην εποχή της αρχαίας παγανιστικής Καναάν και να ενσωματώσει το υλικό των αναζητήσεών του στη σύγχρονη έρευνα.
6) Στην ιστοσελίδα σας διαχωρίζετε τους Καναανίτες από τους Ισραηλίτες στην προσπάθειά σας να διαχωρίσετε το Natib Qadish από τον όρο Ιουδαϊκό Παγανισμό. Γιατί το κάνετε αυτό; Ποια είναι τα στοιχεία που διαχωρίζουν τους δύο παραπάνω όρους;
Υπάρχουν δύο ζητήματα που περιλαμβάνονται σε αυτήν την ερώτηση: Ο νέος Ιουδαϊκός Παγανισμός και η αρχαία πολυθεϊστική ισραηλίτικη θρησκεία. Ο νέος Ιουδαϊκός Παγανισμός συνδυάζει στοιχεία του εθνικού Ιουδαϊσμού, της παλαιάς και της νέας Ιουδαϊκής θρησκείας, και στοιχεία New Age, ακόμα και πτυχές της Wicca: Άλλες φορές αυτό προϋποθέτει και την παρουσία αρχαίων Καναανίτικων καταλοίπων, άλλες όχι. Πολλά από τα Ιουδαϊκά έθιμα είναι όντως πολύ παλιά, όμως αρκετά από αυτά έχουν τις ρίζες τους στην Βαβυλωνιακή ή την Αιγυπτιακή παράδοση, ή ακόμα και στις ευρωπαϊκές –ειδικά στην Γερμανία και στην Ισπανία- παραδόσεις. Αυτό σημαίνει ότι τα τελευταία έχουν πολύ μικρή συγγένεια με τον Καναανίτικο πολιτισμό.
Σε ότι αφορά τη διάκριση του αρχαίου Ισραηλίτικου πολιτισμού από αυτόν της Καναάν, προσωπικά αντιλαμβάνομαι τους Καναανίτες σαν κάτι το ξεχωριστό από τις δύο παράγωγες κουλτούρες τους, τους Ισραηλίτες και τους Φοίνικες, παρά το γεγονός ότι μοιράζονται αρκετά κοινά γνωρίσματα. Οι μετεξελιχθέντες μονοθεϊστές Ισραηλίτες θα λέγαμε χαριτολογώντας πως «εργάστηκαν» σκληρά για να αποστασιοποιηθούν από τις Καναανίτικες ρίζες τους, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να χαρακτηρίσουν Καναανίτικα στοιχεία της κουλτούρας τους ως ξένες επιρροές. Οι Ισραηλίτες ήθελαν να «απαλλαγούν» από τους Καναανίτες πρόγονούς τους, κάτι που πέτυχαν, σφυρηλατώντας έναν νέο πολιτισμό, μακριά από στοιχεία που τους ένωναν με το παρελθόν τους.
Από τα δύο παράγωγα τέκνα των Καναανιτών, οι Ισραηλίτες επηρεάστηκαν αρκετά από τους Βαβυλώνιους και του Αιγύπτιους, ενώ οι Φοίνικες δέχτηκαν μεγαλύτερες επιρροές από Έλληνες και Ρωμαίους. Οι παραπάνω επιρροές έδωσαν σε αυτές τις δύο νέες κουλτούρες νέες διαστάσεις, τόσο σε σχέση με την αρχαία Καναανίτικη κουλτούρα της εποχής του χαλκού, όσο και αναμεταξύ τους. Οι Καναανίτες της εποχής του χαλκού δέχονταν επιρροές από τους Αμορίτες, τους Βαβυλώνιους, τους Κρήτες, τους Χετταίους και τους Αιγυπτίους. Ναι μεν ο πολιτισμός σχετίζεται με μια συνέχεια μέσα στο χρόνο, όμως σε κάποιο σημείο θα πρέπει να κάνουμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα σε μια κουλτούρα και στις υπόλοιπες σχετικές με αυτήν κουλτούρες. Άλλοι θα μπορούσαν να κάνουν τους δικούς τους διαχωρισμούς πάνω σε άλλες λογικές, παρ’ όλα αυτά θεωρώ πως υπάρχουν αρκετές διαφορές ανάμεσα σε αυτούς τους τρεις πολιτισμούς-Καναανίτικο, Ισραηλίτικο και Φοινικικό- για να υποστηρίξουμε πως όντως είναι διαφορετικοί.
7) Θα μπορούσε κανείς να εντοπίσει τις ρίζες του εβραίου θεού Yahweh στο Καναανίτικο πάνθεον; Το ίδιο ακριβώς θα ήθελα να σας ρωτήσω και για την περίπτωση του Ιησού. Υπάρχουν τέτοιες μεσσιανικές ιστορίες στους Καναανίτικους μύθους;
Στην Εβραϊκή Βίβλο, οι μελετητές εντοπίζουν για πρώτη φορά τον Ισραηλίτη Θεό έχοντας το όνομα El. Εl στα εβραϊκά σημαίνει θεός. Στη γλώσσα των Ugarit, μια συγγενική γλώσσα, ο όρος Il ή Ilu σημαίνει επίσης θεός. Ο Ilu αποτελεί τον ανώτερο Θεό του Καναανίτικου πανθέου, ώντας γεναιόσωρος και σοφός. Στο βιβλικό κείμενο, όταν ο Μωυσής πηγαίνει στην καιόμενη βάτο, ο θεός που μέχρι τότε ήταν γνωστός στους Ισραηλίτες ως El επανασυστήνεται ως Yahweh (Γιαχβέ) ή YHVH. Αυτό το νέο όνομα θα μπορούσε να έχει τη ρίζα του στη λέξη Yamm, τον εκδικητικό θεό της θάλασσας των Καναανιτών.
Μερικές φορές τα βιβλικά εδάφια δανείζονται τους στίχους τους από την αρχαιότερη ποίηση των κειμένων που βρέθηκαν στην πόλη Ugarit. Ο Ba’lu, θεός της καταιγίδας, δέχεται την εντολή: «θα λάβεις την αιώνια βασιλική εξουσία, η εξουσία σου θα κρατήσει για πάντα», με την επιστροφή του στον θρόνο από την επικράτεια των νεκρών. Παρόμοια, η Βίβλος εξυμνεί τον Yahweh που διαθέτει «ένα αιώνιο βασίλειο, που θα εξουσιάζεις για πάντα». Τα επίθετα που χαρακτηρίζουν τον Ilu (ευεργετικός, δημιουργός των όντων, πατέρας της ανθρωπότητας και πατέρας των αιώνων) είναι τα ίδια με αυτά που χαρακτηρίζουν τον βιβλικό θεό. Οι γραφείς της Βίβλου δανείστηκαν επίσης και επίθετα του Ba’al όπως καβαλάρης των συννέφων και νικητή.
Σε ότι αφορά τον Ιησού και τις μεσσιανικές ιστορίες… Στο έπος του Ba’al, o Ba’al υποβάλλει τον εαυτό του σε Mot (θανατική ποινή) και πεθαίνει, όμως αργότερα επιστρέφει από το θάνατο για να παλέψει μαζί του με σκοπό να επικρατήσει. Ο Ba’al παλεύει με τον θάνατο και το χάος έχοντας ως στόχο να ιδρύσει το ειρηνικό βασίλειό του στη Γη. Ένα στοιχείο που αντιγράφηκε στη χριστιανική Καινή Διαθήκη. Σε άλλες ιστορίες από τη Μέση Ανατολή, οι Θεοί Όσιρις και Άττις πεθαίνουν και ανασταίνονται όπως ακριβώς και ο Ιησούς.
Η αρχαία πόλη Ugarit
8 ) Υπάρχουν σήμερα κοινότητες Παγανιστών (είτε Ιουδαίων είτε Καναανιτών) μέσα στο Ισραήλ; Αν ναι, πως αντιμετωπίζονται από το κράτος, το ιερατείο της εβραϊκής θρησκείας και την κοινωνία γενικότερα;
Πέρα από το Ισραήλ, πρέπει να δούμε τι γίνεται και στο Λίβανο. Η περιοχή της αρχαίας Καναάν εκτεινόταν από τις νοτιότερες ακτές της Συρίας, περνούσε μέσα από το Λίβανο, περιελάμβανε ένα μικρό μέρος της δυτικής Ιορδανίας και συνέχιζε μέσα στα όρια του σημερινού Ισραήλ. Προσωπικά διατηρώ επαφές με ανθρώπους από το Ισραήλ και το Λίβανο.
Στο Ισραήλ, η κυβέρνηση πάντως αγνοεί τη δραστηριότητά τους, μιας και έτσι κι αλλιώς δεν αναγνωρίζει της παγανιστικές θρησκείες. Πρόσφατα άκουσα για την ιστορία ενός καλλιτέχνη ο οποίος κατασκεύασε αγάλματα της Θεάς Asherah. Αναγκάστηκε να χαρακτηρίσει αυτά τα αγάλματα ως δημιουργήματα διακόσμησης ή ψυχαγωγίας και όχι λατρείας, λόγω των νόμων που βασίζονται στις θεϊκές εντολές και που απαγορεύουν τη δημιουργία αγαλμάτων των θεοτήτων.
Στο Λίβανο, ο πολίτης θα πρέπει υποχρεωτικά να καταχωρηθεί στα κρατικά έγγραφα ως πιστός αποκλειστικά μιας εκ των τριών επίσημων θρησκειών –Ιουδαϊσμός, Ισλαμισμός, Χριστιανισμός- και οφείλει να συμμετέχει ως ένα βαθμό στο πρακτικό κομμάτι της θρησκείας στην οποία ανήκει. Ουσιαστικά το να είσαι παγανιστής ή μέλος οποιασδήποτε άλλης μη επίσημης θρησκείας, αποτελεί παρανομία . Αν ένας πολίτης δεν αποτελέσει μέλος των τριών προαναφερθέντων κυρίαρχων θρησκειών, τότε ουσιαστικά αντιμετωπίζεται ως μη-πολίτης, άρα δεν απολαμβάνει τα δικαιώματα που προσφέρει το κράτος. Κατά μια έννοια λοιπόν αυτό το άτομο παύει να «υπάρχει».
Η Θεά Αστάρτη
9) Έχετε μελετήσει την ελληνική μυθολογία; Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε ορισμένες κοινές ιδιότητες ανάμεσα στους Θεούς της αρχαίας Καναανίτικης θρησκείας και σε αυτήν της αρχαίας Ελληνικής;
Οι Θεότητες της Καναάν μοιράζονται ορισμένα κοινά στοιχεία με τους Θεούς του Ελληνικού Πανθέου, παρ’ όλα αυτά πρόκειται για διαφορετικά όντα με τη δική τους μυθολογία.
Ο Ilu παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τον Κρόνο και τον Δία
Η Athirat έχει το ρόλο της μητέρας και ταιριάζει με την Ήρα, ενώ έχει και τη σοφία της Αθηνάς
Η Αnat παρουσιάζει στοιχεία της πολεμίστριας Αθηνάς, της κυνηγού Αρτέμιδος, ενώ διαθέτει τον χαρακτήρα των Ερινύων.
H Athtart (αργότερα μετονομάστηκε σε Astarte), μοιάζει αρκετά με την Άρτεμη, αν και θα μπορούσε να ταιριάζει περισσότερο με την Θέμιδα.
Ο Ba’al παρουσιάζει κοινά στοιχεία με τον Δία και τον Άρη, ενώ θυμίζει και κάτι από Ηρακλή.
Ο Yamm είναι ο θεός της θάλασσας, όπως ο Ποσειδώνας.
Η Yarikh είναι η θεά Σελήνη και έχει αρκετές ομοιότητες με την Άρτεμη.
Ο Shapshu είναι ο θεός Ήλιος και ταυτίζεται με τον Απόλλωνα.
Ο Rashap διαθέτει τις θεραπευτικές ικανότητες του Απόλλωνα, ενώ σχετίζεται –όπως και ο Έλληνας θεός- με την πανούκλα. Σχετίζεται επίσης και με τα σύμβολα του τόξου, του βέλους και της λύρας.
Ο Dagan είναι ο θεός της γεωργίας και μαζί με τη Δήμητρα «επιβλέπουν» τη συγκομιδή των καρπών της γης.
Η Artsu και ο Shamuma αποτελούν τη Γαία και τον Ουρανό
Οι Kathirat, θεότητες της σύλληψης και της γέννησης, ομοιάζουν με την Αφροδίτη.
Ο Ilu ταυτίζεται με τον Κρόνο.
Οι Kathirat αναφέρονται ως οι επτά κόρες, οι Πλειάδες.
Ο Dagan (Δάγων) θα μπορούσε να ταυτιστεί με τον Ζευς Αρότριο.
Στην «Φοινικική Ιστορία» του Φίλωνα της Βύβλου, μερικές από τις Φοινικο-καναανίτικες Θεότητες παρουσιάζουν επίσης κοινά στοιχεία με Έλληνες Θεούς.
10) Τι μπορεί να διαβάσει κανείς στο βιβλίο σας με τίτλο «Whisper of Stone: Natib Qadish, Modern Canaanite Religion»;
Βρισκόμαστε μέσα σε ένα περιβάλλον, το οποίο και χαρακτηρίζεται από μια μονοθεϊστική κουλτούρα. Το βιβλίο αυτό σας καλεί να εξερευνήσετε τους πολυθεϊστικούς παγανιστικούς συμβολισμούς αυτής της κουλτούρας και προσφέρει τρόπους για την επαναφορά αυτών των αρχαίων πρακτικών μέσα από μια νέα πνευματικότητα.
Διαβάστε για τους θρύλους που ενέπνευσαν τη Βίβλο. Αναβιώστε μια αρχαία θρησκεία μέσα από αναδημιουργημένες πρακτικές. Ξεθάψτε έναν θαμμένο πολιτισμό, ανακαλύψτε ξανά ένα πάνθεον και έναν λαό που συνηθίζεται να χαρακτηρίζεται στις μέρες μας ως βίαιος, σεξομανής και απάνθρωπος. Διαβάστε για μια θρησκεία πολύ πιο πλούσια και πολύπλοκη από όσο γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
———————————————————————–
*** Σχετικά με την απάντηση στην ερώτηση 4: Η Dawson φαίνεται παραδόξως να έχει μια αρκετά χλιαρή στάση απέναντι στο ζήτημα της σύγκρουσης μεταξύ της παλιάς και της νέας θρησκείας των Ιουδαίων. Ακόμα και αν υποθέσουμε πως η Βίβλος δεν βασίζεται σε κανένα ιστορικό υπόβαθρο, πως θα μπορούσε κανείς να εξηγήσει την πληθώρα των υβριστικών χωρίων κατά των αρχαίων Καναανιτών; Αποκορύφωμα το εδάφιο (Βασιλειών, ΙΗ, 40), όπου ο Θεός δίνει εντολή στον Ηλία να σφάξει τους ιερείς των πολυθεϊστών αδελφών του: «καὶ εἶπεν ᾿Ηλιοὺ πρὸς τὸν λαόν· συλλάβετε τοὺς προφήτας τοῦ Βάαλ, μηδεὶς σωθήτω ἐξ αὐτῶν· καὶ συνέλαβον αὐτούς, καὶ κατάγει αὐτοὺς ᾿Ηλιοὺ εἰς τὸν χειμάρρουν Κισσῶν καὶ ἔσφαξεν αὐτοὺς ἐκεῖ.»
Η παραπάνω στάση, ίσως να σχετίζεται με τη σχέση που συνδέει την Dawson με την Universal Life Church, μια πολλυσυλλεκτική θρησκευτική κίνηση στις Η.Π.Α.
Σημείωση: Μέρος της συνέντευξης δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ, τ. 102, Σεπτέμβριος Οκτώβριος 2010. Εδώ δημοσιεύεται ολόκληρη.
πηγή: metafysiko.gr
πηγή: metafysiko.gr
