Βασικός σκοπός του φιλοσόφου είναι μέσω της φιλοσοφίας να ξεφύγει από τον κόσμο της ύλης, να ζήσει μια πιο διανοητική ζωή και έτσι να επιστρέψει στους κόλπους του Πατέρα-Δημιουργού* απ΄όπου εξέπεσε, να ατενίσει τις Ιδέες που βρίσκονται εκεί και έτσι να ενωθεί με το θείο. Η επιστροφή αυτή της ανθρώπινης ψυχής σε ανώτερες θεϊκές-νοητικές υποστάσεις είναι κυρίαρχο στοιχείο μέσα στους ύμνους του Πρόκλου. Σε αυτή τη διαδικασία ο Πρόκλος ικετεύει τη βοήθεια θεοτήτων που μπορούν να βοηθήσουν την ψυχή σε αυτή την ανύψωση. Καίρια θέση σε αυτή την επιστροφή προς το Νου-Δημιουργό έχουν οι υπερκόσμιοι θεοί, οι οποίοι είναι γνωστοί μέσα στα έργα του Πρόκλου επίσης ως αρχικοί, ηγεμονικοί, αφομοιωματικοί. Καθένας από αυτούς τους θεούς, οι οποίοι βρίσκονται κάτω από τον Δημιουργό και "δημιουργούνται" από αυτόν, είναι αίτιος μιας ολόκληρης σειράς όντων μέσα στο σύμπαν. Στις σειρές αυτές ανήκουν και οι δικές μας ψυχές, οι οποίες για να ανέβουν προς τον Δημιουργό πρέπει πρώτα να φθάσουν στα αίτια της σειράς τους, δηλαδή στους υπερκόσμιους θεούς.
Οι υπερκόσμιοι θεοί χαρακτηρίζονται από ομοιότητα και είναι χορηγοί της ομοιότητας μεταξύ των όντων που ανήκουν στη σειρά τους. Μέσω της ομοιότητας αυτής, λοιπόν, οι ψυχές μπορούν να ανέλθουν μέχρι το επίπεδο των υπερκόσμιων θεών και από εκεί, υπό την καθοδήγησή τους, να φθάσουν μέχρι τον Νου-Δημιουργό και τις Ιδέες που βρίσκονται στο Δημιουργό.Οι ύμνοι του Πρόκλου που απευθύνονται προς τους θεούς Ήλιο-Απόλλωνα, Εκάτη-Άρτεμη, Ιανό-Δία (όπου ο Ιανός αντιπροσωπεύει τον Δία της υπερκόσμιας βαθμίδας) και την Αθηνά, απευθύνονται σε υπερκόσμιους θεούς.
[Κρίνεται απαραίτητη η μελέτη του διαγράμματος ανωτέρω, για να κατανοήσουμε τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει η ψυχή για να τελειωθεί]
Ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή την επιστροφή της ψυχής προς τον Νου-Δημιουργό παίζει η επιστρεπτική τριάδα των υπερκόσμιων θεών, η οποία αντιπροσωπεύεται από τον Ήλιο-Απόλλωνα, καθώς και όλοι οι θεοί που βρίσκονται σε κατώτερες θεϊκές βαθμίδες και συνδέονται άμεσα με τους επιστρεπτικούς θεούς . Οι θεοί αυτοί είναι οι θεοί της αναγωγού τριάδας Ερμής-Αφροδίτη-Απόλλωνας, οι οποίοι ανήκουν στους υπερκόσμιους-εγκόσμιους θεούς. Στην Αφροδίτη είναι αφιερωμένοι ο 2ος και ο 5ος ύμνος, ενώ μνεία του Φοίβου-Απόλλωνα που προέρχεται από τον Ήλιο-Απόλλωνα, δηλαδή του υπερκόσμιου-εγκόσμιου Απόλλωνα, έχουμε στον 19ο στίχο του πρώτου ύμνου (προς τον Ήλιο-Απόλλωνα). Τέλος οι Μούσες, στις οποίες είναι αφιερωμένος ο τρίτος ύμνος, είναι κατώτερες θεότητες άμεσα συνδεδεμένες με τον Απόλλωνα που παίζει καίρια θέση στην επιστροφή και ανύψωση της ψυχής.
Από όλα αυτά, λοιπόν, και από τις προσευχές των ίδιων των ύμνων προκύπτει ότι βασικός σκοπός τους ήταν η ανύψωση της ψυχής και η επιστροφή της, μέσω των υπερκόσμιων-εγκόσμιων και υπερκόσμιων θεών, στην αγκαλιά-λιμάνι του Νου-Δημιουργού και στις νοητικές Ιδέες που βρίσκονται εκεί.
Όλη αυτή η διαδικασία, προκειμένου να επιστρέψει η ψυχή στα ολύμπια δώματα, να "θεωθεί" και να μην έχει ανάγκη την ενσάρκωση, απαιτεί πάμπολλους βίους και πολύ χρόνο για να ολοκληρωθεί. Έτσι, από την εποχή του Ιάμβλιχου και μετά, οι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι, επειδή θεωρούσαν την ψυχή αρκετά αδύναμη να πραγματοποιήσει αυτή την ανοδική πορεία, έβρισκαν ένα μέσο βοήθειας στη θεουργία. Η θεουργία ήταν ένα πανάρχαιο είδος συμπαθητικής μαγείας, ως εξέλιξη και αποκορύφωση της φιλοσοφικής θεολογίας, την οποία εφάρμοζαν οι ύστεροι κυρίως νεοπλατωνικοί για θρησκευτικούς λόγους. Η θεουργία συνίστατο στον εξοπλισμό των αγαλμάτων με διάφορα θεϊκά σύμβολα και σε αντίστοιχες συμβολικές τελετές, μέσω των οποίων πίστευαν ότι τα αγάλματα και διάφορα άλλα θρησκευτικά αντικείμενα μπορούσαν να προσλάβουν κάτι από τη θεϊκή υπόσταση και να συμμετάσχουν σε αυτήν.
Μέσω της θεουργίας γινόταν μια ενεργοποίηση των θεών και των θεϊκών δυνάμεων που μπορούσαν έτσι να βοηθήσουν πιο ενεργά την ανθρώπινη ψυχή. Εισηγητής της θεουργίας ήταν ο Ιουλιανός ο θεουργός (2ος αι μ.Χ), συγγραφέας των Χαλδαϊκών χρησμών, ενώ εισαγωγέας της στη νεοπλατωνική φιλοσοφία ήταν ο Ιάμβλιχος. Η θεουργία, μάλιστα, είχε διάφορες μορφές. Σε ένα πρώτο, υλικό επίπεδο έμοιαζε πολύ με τη λευκή μαγεία και είχε σαν σκοπό της την εξασφάλιση υλικών αγαθών μέσω τελετών. Σε ένα δεύτερο, διανοητικό επίπεδο είχε σαν σκοπό της την άνοδο της ψυχής σε ανώτερες θεϊκές-νοητικές υποστάσεις, κυρίως μέχρι το επίπεδο του Νου και των νοητών -νοητικών θεών. Και σε αυτό το επίπεδο χρησιμοποιούσε τελετές και επιδίωκε την ενεργοποίηση των θεών μέσω συμβόλων. Σε ένα τρίτο επίπεδο επιδίωκε την ένωση με το Ένα. Εδώ δεν γινόταν πλέον χρήση τελετών, αλλά η ψυχή σιωπηλά μέσω των συμβόλων του Ενός, τα οποία υπάρχουν μέσα σε όλα τα όντα, ενώνεται μυστικά με το Ένα. Ιδιαίτερη σημασία στις θεουργικές τελετές είχαν οι υπερκόσμιοι θεοί, οι οποίοι ήταν αυτοί που μέσω της ομοιότητας προίκιζαν με σύμβολα όλα τα εγκόσμια όντα της δικής τους σειράς, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων ψυχών.
Προφανώς, λοιπόν, οι ύμνοι του Πρόκλου αποτελούσαν μέρος των τελετών που περιλαμβάνονταν στην πρώτη και δεύτερη μορφή θεουργίας η οποία προσπαθούσε να εξασφαλίσει σωματικά και υλικά αγαθά στον άνθρωπο και να ανυψώσει την ψυχή προς ανώτερες θεϊκές-νοητικές υποστάσεις και πιο συγκεκριμένα προς την περιοχή του Νου-Δημιουργού.
Έτσι, και στους ύμνους, όπως και σε κάθε άλλη θεουργική πρακτική, χρησιμοποιούνται τα εξής σύμβολα:
α. Τα Εσωτερικά άυλα σύμβολα
Με αυτά είναι προικισμένες οι ψυχές που ανήκουν στη σειρά κάποιου θεού
β. Οι Μύθοι
Στους οποίους έχει κωδικοποιηθεί με αλληγορικό τρόπο η αλήθεια για την κατασκευή του κόσμου και των ψυχών, ο τρόπος δράσης των θείων δυνάμεων.
γ.Τα θεϊκά ονόματα
Τα ονόματα μαρτυρούν ιδιότητες και χαρακτηριστικά των θεών.
δ. Τα αγάλματα, τα διάφορα μέταλλα και υλικά σύμβολα
Εν κατακλείδι, η φιλοσοφία, κατά τα χρόνια του Πρόκλου και του Δαμάσκιου ως τελευταίων διευθυντών της αθηναϊκής πλατωνικής ακαδημίας, έφθασε στο απόγειό της προκαλώντας το φθόνο του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού να σταματήσει τη χρηματοδότηση της σχολής και να την κλείσει το 529. Στη σύγχρονη εποχή η νεοπλατωνική φιλοσοφία του Πρόκλου έχει εντυπωσιάσει το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας σε ολόκληρη τη δύση εντάσσοντας το έργο του Πρόκλου σε όλες τις σχολές φιλοσοφίας της Ευρώπης και της Αμερικής αναδεικνύοντας στο πρόκλειο έργο τη σύνοψη ολόκληρης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Στο πανεπιστήμιο Πατρών, στο τμήμα φιλοσοφίας, γίνεται καταπληκτική ανάλυση του έργου του Πρόκλου από τον καθηγητή Χρήστο Τερέζη.
__________________________
* Όταν γίνεται λόγος για Πατέρα-Δημιουργό στην ελληνική θεολογία δεν εννοείται κάποιος αρχηγός θεών. Οι θεοί είναι όλοι ίσοι Κάθε θεός δημιουργεί κόσμους στους οποίους θεωρείται Πατέρας-Δημιουργός. Στον δικό μας κόσμο Πατέρας-Δημιουργός είναι ο Δίας, σε άλλους κόσμους δημιουργοί είναι άλλοι θεοί...
πηγή: Από το βιβλίο του πρόκλου "Άπαντα 37" (από την εισαγωγή για τους ύμνους)
