Kenneth Sylvan Guthrie
(μετάφραση Εμπεδότιμος)
Πως οδηγήθηκα στο να "αναστήσω" τον Πρόκλο;
Την 21η Μαΐου 1924 δέχτηκα την επίσκεψη ενός Καλιφορνέζου ανθρακωρύχου, του κ. Emil Verch, ο οποίος αν και δεν ήξερε καθόλου Ελληνικά, ούτε βέβαια και ποιος ήταν ο Πρόκλος, έβλεπε οράματα ενός σοφού με αυτό το όνομα που έκανε ομιλίες και αποδείκνυε θεωρήματα σε μια άγνωστη γλώσσα. Όταν του εξήγησα ποιος ήταν ο Πρόκλος με ικέτεψε να αποκαταστήσω αυτούς τους ανεκτίμητους θησαυρούς για την ανθρωπότητα στα Αγγλικά.
Του παρουσίασα την σοβαρότητα του εγχειρήματος το οποίο ήμουν σε θέση να φέρω σε πέρας όσο επέτρεπαν τα κείμενα, αλλά μιας και έπρεπε να βγάλω τα προς το ζην, τον ρώτησα αν θα χρηματοδοτούσε το εγχείρημα.Ήταν πρόθυμος αν είχε τα μέσα να το κάνει αλλά δούλευε σαν ναύτης τότε.
Όμως, με ικέτεψε σχεδόν, δεν θα έκανα κάτι για τον Πρόκλο;
Καθώς όλη μου η ζωή ήταν αφιερωμένη στο να κάνω γνωστό στο ευρύ κοινό τους κρυμμένους θησαυρούς του Νεοπλατωνισμού, έσφιξα την ζώνη μου ακόμα πιο πολύ και μάζεψα σε έναν τόμο τα βασικά σημεία και όλα όσα δεν είχαν ήδη εκδοθεί ώστε να δώσω στον αναγνώστη ένα εγχειρίδιο για το θέμα αυτό, προσθέτοντας για πρώτη φορά στα Αγγλικά την ανεκτίμητη βιογραφία του Πρόκλου από τον Μαρίνο, κρεμώντας έτσι στην παγκόσμια πινακοθήκη δίπλα στις φωτογραφίες των "αγίων", πολλοί από τους οποίους είναι πολύ γνωστοί και δυστυχείς, το γαλήνια φωτισμένο σοφό χαμόγελο του τελευταίου και ωριμοτέρου άνθους του Πλατωνισμού, του σοφού Πρόκλου.
Γιατί ο Πρόκλος ενδιαφέρει τους τυχερούς ανθρώπους του κόσμου;
Γιατί ήταν ένας από αυτούς, τοποθετούμενος στην ίδια κατηγορία με έναν Λεονάρντο Νταβίντσι και έναν Γκαίτε, οι οποίοι απόλαυσαν πλούτο, καταξίωση, ελευθερία από ατυχήματα και ασθένειες και ικανοποιητική φιλία.
Έγινε ο σπουδαιότερος ποιητής, επιστήμων και φιλόσοφος της εποχής του, 412-485, όχι γιατί αναγκάστηκε από την φτώχεια αλλά γιατί δεν ήθελε να κάνει οτιδήποτε άλλο, γιατί δεν ήθελε να απογοητεύσει την προσδοκία των θεών. Κατοικούσε στο τότε διανοούμενο κέντρο, την Αθήνα, δίπλα στον ναό του Ασκληπιού, με θέα την Ακρόπολη.
Είχε σαν συντρόφους και δασκάλους τον Πλούταρχο τον Αθηναίο και τον Συριανό. Είχε το χάρισμα της συνειδητής επαφής με τους θεούς μέχρι την ημέρα που πέθανε.
Και του επετράπη να γράψει όλο το ογκώδες έργο του εν ειρήνη.Διατηρούσε μια τέλεια υγεία και ένα όμορφο σώμα και ήταν τόσο πολύ ενάρετος ώστε να ασκεί όλα τα επτά είδη αρετών χωρίς να αναγκαστεί να τις αποκτήσει χωριστά όπως οι περισσότεροι από εμάς κάνουν με τόσο μεγάλο κόπο.
Είχε επιρροή στους τοπικούς πολιτικούς κύκλους και ήταν σεβαστός σε όλο τον κόσμο σαν ο σοφότερος Πλατωνιστής. Πόσο ευτυχής ήταν!
Γιατί η επιστημονική κοινότητα δεν θα ξεχάσει ποτέ τον Πρόκλο;
Γιατί, μαζί με τον Αριστοτέλη, ήταν ο μεγαλύτερος επιστήμονας του αρχαίου κόσμου. Επιλέχτηκε από τον Συριανό σαν διάδοχος της Διεύθυνσης της Ακαδημίας, γιατί κατακτώντας θείες αλήθειες, ήταν ικανός να γνωρίζει τις επιστήμες τόσο ως προς την πολυπλοκότητα όσο και ως προς την ποικιλία τους και ήταν γνωστός σαν ο Πρίγκηπας όλων των Επιστημών.
Από την παιδική του ηλικία είχε πυρακτωθεί με το άσβεστο πάθος της αλήθειας, παρουσίαζε μια ισχυρή κριτική κλίση, απορρίπτοντας όλες τις παιδαριώδεις ανοησίες στα κείμενα, ακόμα και μεγάλων φιλοσόφων ή των πιο αξιοσέβαστων χρησμών. Ήταν αυτός του οποίου η επίμονη λογική δημιούργησε την αυστηρή σχολαστική μέθοδο που έγινε γνωστή από τον Θωμά τον Ακινάτη και τον Σπινόζα, και που οδήγησε στην σημερινή παγκόσμια δομή συνοπτικής διατύπωσης.
Έγραψε τρομερά σχόλια στον Ευκλείδη, μια αστρονομική περιγραφή του Σύμπαντος τόσο συνοπτική αλλά και κατανοητή ώστε να χρησιμοποιείται σαν σχολικό βιβλίο, και μόνο από την παράφρασή του, διασώθηκε το περίφημο έργο του Πτολεμαίου «Τετράβιβλος». Είναι αθάνατος για την επιστήμη.
Γιατί ο ιατρικός κόσμος ανατρέχει σε αυτόν;
Γιατί ήταν αυτός που σχεδίασε και εξασκούσε την ιδανική και πλήρη συγχώνευση παράλληλων φυσικών, νοητικών και πνευματικών θεραπειών.
Γιατί οι κοινωνιολόγοι υποχρεώνονται να διατυπώνουν αποσπάσματα του Πρόκλου;
Γιατί, βασιζόμενος στην Πυθαγόρεια φιλία, και ασκώντας καθημερινή επίσκεψη στους φιλοσοφικούς του αντιπάλους, δίδασκε ότι κανένας δεν μπορεί να είναι υγιώς θρησκευόμενος χωρίς να είναι ένας καλός ενεργός πολίτης.
Πρώτα επιχορήγησε τον ευσεβή Αρχιάδα, σαν βοηθό του, να παρευρίσκεται στις πολιτικές υποχρεώσεις τις οποίες οι ομιλίες του δεν του επέτρεπαν χρονικά να παρευρεθεί. Για χρόνια δρούσε εθελοντικά σαν επιθεωρητής των τοπικών αξιωματούχων και των δασκάλων – ένα παράδειγμα που θα έπρεπε να ακολουθείται από κάθε κληρικό.
Μετά προωθούσε τοπικές μεταρρυθμίσεις με τόσο σθένος ώστε αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί για έναν χρόνο. Χωρίς τέτοιους μάρτυρες η δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει.
Σύμφωνα με την διδασκαλία του ένας φιλόσοφος του οποίου η δραστηριότητα περιοριζόταν σε μια σχολική τάξη ή μελέτη δεν ήταν πλήρης. Και θα έπρεπε να την επεκτείνει σε κάθε πόλη και κράτος και να γίνει ένας Ιεροφάντης όλου του κόσμου.
Γιατί οι Φυσιολόγοι πρέπει να μελετούν τον Πρόκλο;
Οι εμπειρίες του απαιτούν καταγραφή, ταξινόμηση και ανάλυση, περιλαμβάνοντας ενδιαφέρουσες περιπτώσεις προαισθήματος, πρόβλεψης, προφητείας, απαγγελίας χρησμών, ποιητική έμπνευση, μετενσαρκούμενες μνήμες, επιβεβαιώσεις ονείρων, θεραπευτικών δράσεων σε άλλους, εμφανίσεις πεθαμένων, απευθείας δράσεων σε θείες οντότητες και μια αύρα που τον περιέβαλλε.
Συνεχώς δίδασκε, φώτιζε, προστάτευε και διέσωζε με θεϊκές επεμβάσεις και πετύχαινε την εκστατική ευτυχία της παρουσίας του Αληθινού Όντος.
Γιατί η Φιλοσοφία δεν μπορεί ποτέ να απομακρυνθεί από τον Πρόκλο;
Γιατί η διάσωση των σχολίων του στον Τίμαιο, Κρατύλο και Παρμενίδη θα παραμείνει για πάντα ουσιώδης στην σωστή αντίληψη του Πλάτωνα, της Ακαδημίας. Επίσης επειδή οι αθάνατες εργασίες του πάνω στην Πρόνοια, την Ειμαρμένη και την Ελεύθερη βούληση, που διεσώθησαν, θα είναι για πάντα οι βάσεις περαιτέρω έρευνας σε αυτά τα διαχρονικά θέματα.
Γιατί οι Ηθικολόγοι είναι αδύνατον να τον αποφύγουν;
Γιατί η λογική ανάπτυξη των θεωριών του απαιτεί την δική του πλήρη ταξινόμηση των αρετών σε φυσικές, πολιτικές, καθαρκτικές, θεωρητικές, θεουργικές και εκθεωτικές.
Επίσης διότι η βιογραφία του είναι η ύψιστη παρουσίαση της επιστημονικής ολότητας.
Οι αρετές που οι περισσότεροι από εμάς υποχρεούμαστε να μάθουμε τμηματικά και με μεγάλη πειθαρχία, αυτός τις είχε έμφυτες.
Θεωρούσε το σύνολο της ζωής σαν μια επιστημονική διαδικασία για την απελευθέρωση της ψυχής από τα δεσμά του σώματος.
Χρησιμοποιούσε τις μελέτες του για την πνευματική τους δράση, μετέτρεπε κάθε επίπονη εργασία σε καθαρκτική τελετή. Με αυτόν το ενδιαφέρον για ηθική ήταν τόσο κυρίαρχο ώστε το θεωρούσε σαν αποστολή να είναι ο σωτήρας των φίλων του.
Κανένας ευγενής άνθρωπος δεν μπορεί να είναι κάτι λιγότερο από έναν ιεραπόστολο.
Γιατί οι εσωτεριστές είναι γοητευμένοι από τον Πρόκλο;
Γιατί η κυρίαρχη θέση του ήταν θρησκευτική και το ενδιαφέρον του προσηλωνόταν στον υπεραισθητό κόσμο.
Τις βραδυνές ώρες που ήταν ξύπνιος τις πέρναγε προσευχόμενος, θεραπεύοντας ασθένειες και συντάσσοντας ύμνους.
Στην Αλεξάνδρεια έμαθε τα Αιγυπτιακά Μυστήρια από τον Ωρίωνα και τα Ελληνικά από τον Ήρωνα και τον Ολυμπιόδωρο. Ταξίδεψε σε όλη την Λυδία μελετώντας και βελτιώνοντας τις τοπικές λατρείες.
Ήταν μεθυσμένος από τον έρωτα για τα πρωταρχικά Όντα και είχε αφιερώσει μια βραδυνή ώρα προσευχής.
Τηρούσε όλα τα είδη λατρείας – της Φύσης, επικήδειες, των Φιλοσόφων, Εθνικές, Θρησκευτικές, Προσωπικές, Θεουργικές και Μνημόσυνα. Τι ήταν αυτά;
Η λατρεία της φύσης σήμαινε προσευχή την αυγή, το μεσημέρι και κατά την δύση του ηλίου, στην Πανσέληνο και την Νέα Σελήνη, στις ανατολές της και τις φάσεις της.
Η επικήδεια λατρεία σήμαινε να τιμά τους νεκρούς και να τηρεί την εορτή για όλες τις ψυχές.
Η θρησκευτική λατρεία σήμαινε σπονδές, εξαγνισμούς, λειτουργίες, τελετές και θυσίες. τα οποία όταν γίνονταν με προσευχές μετατρέπονταν σε μυστηριακά μέσα ευλογίας. Η φιλοσοφική λατρεία σήμαινε εορτασμό των γενεθλίων των μεγάλων φιλοσόφων, ποιητών ή συγγραφέων.
Η εθνική λατρεία σήμαινε συμμετοχή στους εορτασμούς και τελετές όλων των άλλων εθνών.
Η προσωπική λατρεία σήμαινε προσευχή κατά την ένδυση και απένδυση, το πλύσιμο, το γεύμα, την αναχώρηση, το ταξίδι, την άφιξη, την εργασία ή τον γάμο ώστε να μετατρέπεται κάθε ένα από αυτά σε ευλογία ή μυστήριο.
Η θεουργική λατρεία σήμαινε ανάπτυξη και καρποφορία της μνήμης έως την συνειδητοποίηση περασμένων ζωών – στην περίπτωση του Πρόκλου, που φαίνεται ότι ποτέ δεν ξέχασε, του Πυθαγόρειου Νικομάχου.
Όχι μόνον ήταν ειδικός σε όλα αυτά αλλά αυτό που τον χαρακτήριζε ήταν ότι τα είχε όλα αυτά μαζί και τα συνέθετε σε μια αύρα που χαρακτηρίζει έναν σοφό.
Αλλά όσον αφορά τους λογοτέχνες και ποιητές – έχουν τίποτα να κερδίσουν από τον Πρόκλο;
Ναι, δημιούργησε πλήρεις πρωτότυπες θεωρίες, όπως τον ύψιστο καρπό της ατομικότητας που είναι γνωστός σαν άνθος της ψυχής, μια ψυχική λειτουργία που βρίσκεται μεταξύ της πληθυσμένης λογικής και της ενιαίας μύησης.
Σαν ποιητής ήταν γόνιμος και από τους διασωζόμενους ύμνους του ας διαβάσουμε κάποιες γραμμές:
Κλῦτε, θεοί, σοφίης ἱερῆς οἴηκας ἔχοντες,
οἳ ψυχὰς μερόπων ἀναγώγιον
ἁψάμενοι πῦρἕλκετ’ ἐς ἀθανάτους,
σκότιον κευθμῶνα λιπούσαςὕμνων
ἀρρήτοισι καθηραμένας τελετῇσι.
Πόσο ευτυχής αλήθεια είναι ο σύγχρονος αναγνώστης που έχει στην διάθεση του μια τέτοια προσωπογραφία ενός γαλήνιου σοφού!
πηγή: empedotimos.blogspot.gr
