Η γέννηση του Άδωνι
Ο Άδωνις είναι ένας ηλιακός θεός που λατρεύτηκε εκατοντάδες χρόνια πριν τον Χριστό στη Μικρά Ασία, στη Φοινίκη, στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο πέθαινε και την άνοιξη ανασταινόταν, μαζί με τη φύση που την ίδια εποχή αναγεννιόταν*. Η ιστορία που τον συνοδεύει μοιάζει πάρα πολύ με του Χριστού. Ένας θεός που γεννιέται παράδοξα, πεθαίνει και ανασταίνεται. Ειδικά η τελετή του επιταφίου του έχει μετακομιστεί επακριβώς και στη χριστιανική παράδοση (επιτάφιος θρήνος, λουλούδια, μοιρολόγια, όπως της Μεγάλης Παρασκευής).
Ο μύθος του Άδωνη είναι συνδεδεμένος με της μητέρας του Σμύρνας. Αν και εμπλουτίστηκε ιδιαίτερα στα ελληνιστικά χρόνια με λεπτομέρειες για τη ζωή του νέου στην ύπαιθρο και στο δάσος, τον μύθο, συριακής καταγωγής, υπαινίσσεται ήδη ο Ησίοδος.Ο βασικός κορμός του μύθου είναι ο εξής:
Η Σμύρνα, κόρη ή εγγονή της Νύμφης Ωρείθυιας και του βασιλιά Θείαντα, γιου του Βήλου, που ζούσε στην περιοχή του Λιβάνου, ερωτεύτηκε τον πατέρα της. Τον άνομο αυτό έρωτά της τον ενέβαλε η Αφροδίτη, γιατί δεν την τιμούσε, κάτι που συνήθιζε η θεά σε παρόμοιες περιπτώσεις. Η παραμάνα της Ιππολύτη την έβαζε στον κοιτώνα του πατέρα της με σκεπασμένο πρόσωπο, ενώ σε εκείνον είχε πει ότι κοπέλα από αρχοντική γενιά ήθελε να βρεθεί μαζί του αλλά να μείνει άγνωστη. Όταν ο Θείαντας θέλησε να μάθει ποια ήταν η αρχόντισσα με την οποία κοιμόταν για δώδεκα νύχτες, κράτησε λαμπάδα. Ο πατέρας της την καταδίωξε με μαχαίρι και η Σμύρνα, ήδη έγκυος, παρακάλεσε τους θεούς να μην την αφήσουν ούτε στον κόσμο των ανθρώπων ούτε των νεκρών, και αυτοί τη μεταμόρφωσαν στο δέντρο μύρρα. Δέκα μήνες μετά ο φλοιός του δέντρου έσκασε και βγήκε από εκεί ένα όμορφο αγόρι, ο Άδωνης, τόσο όμορφο που το διεκδίκησαν δυο θεές, η Αφροδίτη και η Περσεφόνη.
Η τροφός οδηγεί τη Σμύρνα στον πατέρα της
Άλλες παραδόσεις δίνουν άλλους γονείς στη Σμύρνα, τον ίδιο άνομο έρωτα και τη γέννηση του παιδιού με τη μεσολάβηση του κοινού τους πατέρα. Πιο συγκεκριμένα:
Ενίοτε ως πατέρας της Σμύρνας αναφέρεται ο Κινύρας και ως μητέρα της η Κεγχρεΐς. Αυτή φαίνεται να ευθύνεται, σε άλλες εκδοχές του μύθου, για τον άνομο έρωτα της κόρης της, γιατί είχε παινευτεί ότι η κόρη της ήταν πιο όμορφη από την ίδια τη θεά της ομορφιάς. Όταν η Σμύρνα συνειδητοποίησε τον άνομο έρωτά της, θέλησε να κρεμαστεί αλλά η τροφός τη συμβούλευσε να αποδεχθεί και να ικανοποιήσει το πάθος της. Ο κορεσμός του πάθους έφερε τη ντροπή και η Σμύρνα κρύφτηκε στο δάσος. Εκεί τη μεταμόρφωσε σε δέντρο η Αφροδίτη, γιατί λυπήθηκε το αθώο θύμα της ύβρεως της μητέρας της. Ο ίδιος ο πατέρας της και πατέρας του παιδιού της Κινύρας έσκισε τη φλούδα του δέντρου με το μαχαίρι του και ελευθέρωσε το μωρό ή ένας κάπρος με τους χαυλιόδοντές τους.
Στον βίο του παιδιού εμπλέκονται τρεις θεές, η Αφροδίτη, η Περσεφόνη, η Άρτεμη. Η πρώτη, παραδομένη στην ομορφιά του παιδιού, το παρέδωσε στη δεύτερη για να το αναθρέψει. Κι αυτή όμως με τη σειρά της ερωτεύτηκε τον νέο και δεν ήθελε να τον αφήσει να φύγει. Με τη μεσολάβηση του Δία αποφασίστηκε η παραμονή του το ένα τρίτο του χρόνου με τη μία θεά, το άλλο ένα τρίτο με τη δεύτερη και το τρίτο με όποιαν ήθελε. Ο Άδωνης επέλεγε να περνά το τελευταίο τρίτο με την Αφροδίτη, συνολικά, δηλαδή, τα δύο τρίτα του χρόνου. Και καθώς μεγάλο μέρος του χρόνου το περνούσε στον επάνω κόσμο, στην ύπαιθρο και τα δάση παρέα με τις Νύμφες, κυνηγό και οδηγό κοπαδιών, εκεί συντελέστηκε και ο θάνατός του. Η Άρτεμη, οργισμένη για άγνωστους σε μας λόγους, έστειλε εναντίον του Άδωνη κάπρο που σε κυνήγι τραυμάτισε θανάσιμα τον ευνοούμενο δυο θεαινών. Η λεπτομέρεια αυτή συνδέει τον τρόπο γέννησης του Άδωνη, τουλάχιστον σε μια του εκδοχή (ο κάπρος που έσκισε με τους χαυλιόδοντές του τον φλοιό του δέντρου στο οποίο είχε μεταμορφωθεί η μητέρα του), με τον θάνατό του. Άλλες εκδοχές θέλουν υπαίτιο για τον θάνατό του τον Άρη και τη ζήλεια που ένιωσε για τον θνητό εραστή της Αφροδίτης· ή τον Απόλλωνα και την οργή του, επειδή η Αφροδίτη είχε τυφλώσει τον γιο του Ερύμανθο που την είχε δει να λούζεται ολόγυμνη. Όποια και να είναι η αιτία, ο θάνατος του αγαπημένου της Αφροδίτης (και η σχέση της με τη θάλασσα) συνέδεσε τη θεά με ιεροπραξίες νεκρικές, όχι μόνο ερωτικές.
Η Αφροδίτη θρηνεί τον Άδωνι
Με τη γέννηση και τον θάνατο του Άδωνη συνδέθηκαν πολλοί μύθοι λουλουδιών. Καταρχάς η μύρα που είναι τα δάκρυα της μητέρας του Σμύρνας/Μύρρας που μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο δέντρο. Έπειτα, τα κόκκινα τριαντάφυλλα· βάφτηκαν κόκκινα όταν ένα αγκάθι την τραυμάτισε και έτρεξε αίμα την ώρα που έτρεχε να συνδράμει τον τραυματισμένο αγαπημένο της -από τότε έγινε το λουλούδι που οι πιστοί της αφιέρωναν. Οι ανεμώνες γεννήθηκαν από το αίμα του πληγωμένου Άδωνη. Ο ποιητής Βίων (2ος αι, π.Χ.) στο ποίημα Αδώνιδος επιτάφιος δίνει μια ποιητική αντιστοιχία ανάμεσα στις κηλίδες αίματος από την πληγή του Άδωνη και στα δάκρυα της θεάς· και ακόμη, στη δημιουργία των λουλουδιών της θεάς και του θνητού της εραστή -όσες κηλίδες αίματος τόσα δάκρυα, όσες ανεμώνες τόσα τριαντάφυλλα. Και ακόμη, ο καρδιακός φίλος και σύντροφός του Μήλος κρεμάστηκε από το δέντρο που πήρε το όνομά του, το ίδιο και η συγγένισσά του και σύζυγος του Μήλου Πελία, αλλά μεταμορφώθηκαν από την Αφροδίτη ο μεν Μήλος στον καρπό της μηλιάς, η δε Πελία σε περιστέρι.
Πέρα από τον ρομαντισμό της ιστορίας, εύκολα διακρίνει κανείς ένα βλαστητικό μύθο -ο σπόρος που μπαίνει κάτω από τη γη, που «θάβεται», που «πεθαίνει», ως αναγκαία προϋπόθεση για τη βλάστηση και την καρποφορία. Εξάλλου, η ίδια η θεά καθιερώνει για τον αγαπημένο της ενιαύσια πένθιμη γιορτή που γιορταζόταν κάθε χρόνο την άνοιξη. Τότε οι γυναίκες της Συρίας φύτευαν -όχι στη γη αλλά σε βάζα, δοχεία κτλ., ώστε η βλάστηση να είναι ελεγχόμενη- σπόρους που τους πότιζαν με ζεστό νερό, για να φυτρώσουν γρήγορα. Όσο όμως γρήγορα φύτρωναν άλλο τόσο γρήγορα πέθαιναν, όπως γρήγορα, σε νεαρή ηλικία, είχε πεθάνει ο Άδωνης. Αυτοί ήταν οι «κήποι του Άδωνη» για τους οποίους οι γυναίκες θρηνούσαν τελετουργικά. Και στη φοινικική πόλη Βύβλο καθιερώθηκε γιορτή για τον θάνατο του Άδωνη· την ημέρα της θρηνητικής γιορτής τα νερά του ομώνυμου ποταμού κοκκίνιζαν· στο φαινόμενο δίδονταν και πιο φυσικές εξηγήσεις. Πάντως, η τοποθέτηση του μύθου σε αυτές τις περιοχές και το γεγονός ότι στα εβραϊκά Αδωνάι λεγόταν ο κύριος προδίδει την ανατολική του προέλευση.
Γυναίκες θρηνούν τον Άδωνι (Αδώνια)
Την ίδια βλαστητική ουσία φαίνεται ότι έχει ο έρωτας του Άδωνη για την κύπρια κόρη Ερινόνα. Στην ιστορία τους εμπλέκονται πολλοί θεοί και θεές. Οι παρθένες Άρτεμη και Αθηνά, η ερωτιάρα Αφροδίτη, στον αντίποδα των δύο πρώτων, η ζηλιάρα Ήρα, ο ερωτιάρης Δίας, ο ψυχοπομπός Ερμής. Ερινόνα και Άδωνης είναι τα θύματα της αντιπαλότητας των θεαινών, που συγκρούονται μεταξύ τους για τα πεδία της δικαιοδοσίας τους. Πιο συγκεκριμένα:
Αθηνά και Άρτεμη χάρισαν τη φιλία τους στη θνητή κοπέλα για τη σοφία και την αγνότητά της. Θυμωμένη η Αφροδίτη που το κορίτσι δεν την τιμούσε, προσπάθησε να κάνει τον Δία να ερωτευτεί την Ερινόνα. Ως εκ τούτου αναπόφευκτη ήταν η εμπλοκή της Ήρας που κανόνισε, ώστε ο Άδωνης να βιάσει την αγνή Κυπρία και να απολέσει την παρθενία της, καθιστώντας την αδιάφορη για τον αρχηγό των Ολυμπίων. Οργισμένος ο Δίας κεραυνοβόλησε και σκότωσε τον Άδωνη, ενώ η Άρτεμη μεταμόρφωσε την Ερινόνα σε παγώνι και, στη συνέχεια, το παγώνι σε άνθρωπο. Όσο για τον Άδωνη, η Αφροδίτη παρακάλεσε τον Δία να επιτρέψει σε μια σκιά του θνητού να επανέλθει στον κόσμο των ζωντανών με οδηγό τον Ερμή. Ο αναστημένος Άδωνης παντρεύτηκε τη μεταμορφωμένη και ξαναμεταμορφωμένη Ερινόνα και απέκτησαν ένα γιο, τον Ταλέα ή Τάλο. (Σέρβ., Σχ. Βιργ. Εκλ. 10.18)
Με βάση και τη μυθιστορία του Άδωνη μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο μύθος με την ερωτική περιβολή έχει ουσία βλαστητική και αναπαραγωγική. Η παρθενικότητα της Ερινόνας δεν εξυπηρετεί τη ζωή· η μεταμόρφωσή της από παρθένα σε γυναίκα με πλήρως ανεπτυγμένες τις δυνατότητες της γυναικείας της υπόστασης και τελικά την κυοφορία είναι αναγκαία. Πολλές φορές στον μύθο η ανάγκη αυτή παίρνει τη μορφή μιας βίαιης και αθέλητης στο κορίτσι πράξης και συνδέεται με τον θάνατο, καθώς η κόρη οφείλει να «πεθάνει» ως κόρη και να «γεννηθεί» ως γυναίκα· επιπλέον, ο σπόρος βυθίζεται, θάβεται στη γη, πράξη που είναι αναγκαία προϋπόθεση για την έλευση της ζωής.
_____________________
*Την ίδια τύχη με τον Άδωνι είχαν οι Ινδοί θεοί Κρίσνα και Βούδας Σακία, οι εσταυρωμένοι: Ταμμούζ της Συρίας, Βιτόμπα του Τελιγκονέζε, Ιάω του Νεπάλ, Χεσούς των Κελτών Δρυιδών, Κετσακοάλτ του Μεξικό, Κουιρίνους της Ρώμης, ο Θούλις της Αιγύπτου, ο Ίντρα του Θιβέτ, ο Άττις της Φρυγίας, οΚρίτε της Χαλδαίας, ο Μπάλι της ασιατικής Ορίσσα, ο Μίθρα της Περσίας, ο Έλληνας εσταυρωμένος Προμηθέας και ας μην ξεχνάμε τον Ιδαίο Δία της Κρήτης που κάθε χρόνο γιορταζόταν ο θάνατος και η ανάστασή του στα Κρητικά μυστήρια και τέλος τον Διόνυσο που πεθαίνει σαν Διόνυσος Ζαγρέας για να αναστηθεί σαν Διόνυσος Ελευθερέας, σωτήρας και ελευθερωτής των ώριμων ψυχών.
πηγή: greek-language - anakalipto
