ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ - ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

«Το λάθος της κοινής συνείδησης έγκειται στο ότι μετατρέπει το φανερό σε προφανές. Ενώ για την εγρήγορη συνείδηση τίποτε δεν είναι προφανές».

                                                                                                                                                                                                                      Χ. Μαλεβίτσης

        Η προσωκρατική σκέψη δεν είναι εκδήλωση μιας ξαφνικής αφύπνισης του ελληνικού πνεύματος. Είναι η κορυφαία κατάληξη μιας μακροχρόνιας εξέλιξης και ωρίμασης της προσωπικότητας του Έλληνα. Καλύπτει τη χρο­νική περίοδο από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. μέχρι το τέλος, περίπου, του 5ου αι. Π.Χ., που συμπίπτει - εξ ου και η συμβατική ονομασία της- με την εποχή που εμφανίζεται ο Σωκράτης.

        Ο Ησίοδος (8ος-7ος αι. π.Χ.) θα κάνει το πρώτο βήμα απομυθοποίη­σης και μετάβασης από θεϊκές προσωποποιήσεις προς αντίστοιχες αφηρη­μένες έννοιες. Είναι εκείνος που θα θέσει για πρώτη φορά τα βασικά ερωτή­ματα για την «αλήθεια», για την «απαρχή» και για τη «συνοχή του κόσμου». Δίνοντας μια φυσιοκρατική απάντηση στην κοσμογονία του, φωτίζει ήδη τον δρόμο που θα ακολουθήσει ο ελληνικός στοχασμός. Το ελληνικό πνεύ­μα είναι πλέον ώριμο για το αποφασιστικό βήμα προς τη φιλοσοφία και την, ακόμη άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν, επιστήμη.

Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΩΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ - ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

"Τρία πρέπει να είναι τα αθλοθετήματα της ζωής μας, η πορεία προς την αρχαιότητα, η πορεία προς τον έξω κόσμο και, το μεγαλύτερο και γονιμότερο, είναι η επιστροφή στον εαυτό μας. Κανένα από αυτά, και προπαντός το πρώτο αθλοθέτημα της ζωής μας, η πορεία προς την αρχαιότητα, δε θα φέρει μήτε τώρα καρπούς, αν δε τη ζήσομε με το θάμασμα. Μονάχα οι κουρασμένοι δε θαυμάζουνε και δεν αγαπούνε."
                      
              ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, καθηγητής φιλοσοφίας 


Σε μία κρίσιμη εποχή, που όχι μόνο θεμελιώδη γνωρίσματα του κυρίαρχου οικονομικοπολιτικού μοντέλου αλλά, κυρίως, τα πολιτισμικά – με την ευρεία έννοια – συστατικά των δυτικών δημοκρατιών αμφισβητούνται και αναδιαρθρώνονται – δικαιώματα αφαιρούνται, ιδέες αναθεωρούνται, ελευθερίες περιορίζονται, η φτώχεια κι η ανεργία εκτοξεύονται κι ο πολιτικός αυταρχισμός εδραιώνεται – ο ρόλος των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών στη διαμόρφωση ενός νέου ανθρωπισμού είναι καταλυτικός.

Η ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΑΣΜΑΤΟΣ

Old Man Reading – Vincent van Gogh

Το διάβασμα είναι τέχνη (έχει τους νοητικούς και φαντασιακούς αυτοσχεδιασμούς και τις στοχαστικές πινελιές του κάθε αναζητητή / αναγνώστη) και επιστήμη (έχει συγκροτημένη μεθοδολογία και διαρκή έρευνα). Είναι πάθος και λατρεία. Δεν είναι μια ουδέτερη λειτουργία. Απαιτεί πρόσφορη ψυχική διάθεση, σφοδρή επιθυμία, συνεχή προσμονή και παραμένει πάντα σε εκκρεμότητα ανικανοποίητου. Αν δεν υπάρχει θέρμη και ζήλος, πάθος και έρωτας για το διάβασμα, δεν μπορεί να επιτελεσθεί η τελετουργία του.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΜΕΣΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Ξεκίνησα την μελέτη της Ελληνικής Μυθολογίας με την σκέψη ότι η άμεση γνώση είναι πάντα κρυφή και συγκαλυμμένη πίσω από παραβολές και θρύλους, και ότι δύσκολα προσφέρεται στον οποιοδήποτε. Ήλπιζα βέβαια ότι ίσως βρω και κάποιες απαντήσεις όσον αφορά την αρχή του κόσμου αλλά και τον ρόλο και την μοίρα του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν. Φυσικά θα ήταν αλαζονεία να διεκδικήσω την καινοτομία σ' αυτή μου την σκέψη, γιατί άλλοι πριν από μένα το σκεφτήκανε και δουλέψανε πάνω σ' αυτό.

Αρχίζοντας λοιπόν από την κοσμογονία η Μυθολογία μας περιλαμβάνει πολλές διηγήσεις για την αρχή των όντων. Η παλαιότερη ήταν εκείνη που αναφέρει ο Όμηρος ονομάζοντας τoν Ωκεανό αρχή πάντων. Ο Ωκεανός ήταν ένας ποτάμιος θεός που ενώθηκε με την Τηθύν.

ΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΙΘΕΡΑ

Μιας και κάναμε αναφορά στα τέσσερα στοιχεία, να ανοίξουμε μια παρένθεση για να ξεκαθαρίσουμε κάτι πολύ σημαντικό.

Ο Πλάτων ΠΟΥΘΕΝΑ δεν αναφέρει για πέντε στοιχεία, αλλά μόνον τέσσερα, το δε δωδεκάεδρο που αναφέρει αμέσως μετά δεν το αντιστοιχίζει με στοιχείο, αλλά με τον χώρο, στον οποίο και μπορούν να εγγραφούν τα κανονικά πολύεδρα (Πυραμίδα, Οκτάεδρο, Εικοσάεδρο, Κύβος) που αντιστοιχούν στα τέσσερα στοιχεία, ερμηνεύοντας έτσι γεωμετρικά πως εντάσσονται τα τέσσερα στοιχεία στον κόσμο. Ο δε Πρόκλος στα Σχόλια στον Τίμαιο, διαφοροποιείται σαφώς και απορρίπτει την θέση του Αριστοτέλη περί πέμπτου στοιχείου.
(βλέπε Πρόκλος - Σχόλια στον Τίμαιο Γ 42-49)

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΛΗΘΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ

Η κάθοδος της ψυχής στο σώμα την απομάκρυνε από τα θεϊκά αίτια, από τα οποία πληρούνταν με νόηση, δύναμη και καθαρότητα, και την έφερε σε επαφή με το φυσικό γίγνεσθαι και τα υλικά πράγματα, από τα οποία γεμίζει με λήθη, πλάνη και άγνοια. Πράγματι όταν κατέβηκε, την περιέβαλαν από το Σύμπαν και ζωές πολύμορφες και χιτώνες ποικιλόμορφοι, που την κατέβασαν προς την θνητή σύσταση και την εμπόδιζαν στη θέαση των όντων.
Πρόκλος - Σχόλια στον Αλκιβιάδη 224

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ

I. Ο μάγος

Ο Εμπεδοκλής γεννήθηκε στον Ακράγαντα, μια από τις ωραιότερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας, το 490 π.Χ. Θα πρέπει να ήρθε σε επαφή τόσο με τους Πυθαγόρειους όσο και με τον ηρακλειτισμό, ρεύματα με ζωηρή απήχηση στη Σικελία· θα πρέπει επίσης να συνάντησε τον Παρμενίδη και τον Αισχύλο. Παράλληλα όμως με αυτά τα φιλοσοφικά ρεύματα που γνώ­ρισε ο Εμπεδοκλής, οφείλουμε ιδιαίτερη μνεία στα μυστικιστικά ρεύματα και ιδιαίτερα στη λατρεία του Διόνυσου. Τη λατρεία αυτή καλλιεργούσαν κυρίως ορισμένοι πλάνητες μυστικιστές, που εξόρκιζαν αρρώστους, μιλούσαν με χρησμούς και συνέτασσαν Καθαρμούς. Οι παραδόσεις αυτές παρείχαν ενδεχομένως στον Εμπεδοκλή τα στοιχεία για τη διάπλαση του προσώπου με το οποίο μας εμφανίζεται μέσα στα έργα του: προφήτης και θαυματουργός. Μάγος, αυτός, μεταξύ θνητών, απευθύνεται στους συμπολίτες του, στην αρχή των δικών του Καθαρμών, με τον εξής τρόπο:

...Αθάνατος εγώ κι όμοιος θεός πλανιέμαι,

κι όχι θνητός, ανάμεσα σε σας και τιμημένος

περιζωσμένος με ταινίες κι ολάνθιστα στεφάνια.

ΕΜΠΕΔΟΤΙΜΟΣ - ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΦΙΚΟΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Η Ελληνική Θεολογία είναι συγκεκριμένη και ειδικά η Ορφικοπυθαγόρεια και Πλατωνική Φιλοσοφία (ΟΠΠ) ή οπτική είναι ΠΛΗΡΩΣ ΑΠΟΔΕΙΞΙΜΗ. Δεν υπάρχει κάποια υπόθεση ή αξίωμα. Ο ίδιος ο Πρόκλος αναφέρει την Ελληνική Θεολογία σαν την ανυπόθετη επιστήμη, σε αντιδιαστολή με την Ευκλείδεια Γεωμετρία που έχει αξιώματα. 

Α. ΓΕΝΙΚΑΑπό κάποιους επιχειρείται μια παραποίηση και διαστρέβλωση της Ορφικοπυθαγόρειας και Πλατωνικής Φιλοσοφίας (για συντόμευση αναφερόμενη ως ΟΠΠ από τούδε και στο εξής) , με αποτέλεσμα να δημιουργείται τροχοπέδη στην κατανόηση της Ελληνικής Θεολογίας και μια ουσιαστική διαστρέβλωση της σκέψης, που παρεμποδίζει εκείνους που επιθυμούν να παρακολουθήσουν και να μελετήσουν την Ελληνική σκέψη στα Ελληνικά Φιλοσοφικά Κείμενα.

Παρότι διεθνώς, τα Ελληνικά Φιλοσοφικά κείμενα ήταν από καιρό στην διάθεση των μελετητών, δυστυχώς στην Ελλάδα, μόλις σχετικά πρόσφατα άρχισαν να εκδίδονται και στην Ελληνική γλώσσα με αποτέλεσμα, έστω και αργά, να είμαστε σε θέση πλέον να διατυπώσουμε με σαφήνεια και να αντιληφθούμε πλήρως την εικόνα που είχαν οι πρόγονοι μας για την Ελληνική Θεολογία. 

ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ - ΑΡΕΤΕΣ, ΤΟ ΑΞΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ)

Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο Ηθική Φιλοσοφία;

Με τον όρο «Ηθική Φιλοσοφία» εννοούμε σήμερα τον τομέα της, γενικώς ειπείν, «Φιλοσοφίας» (θέτω συνειδητά τον όρο εντός εισαγωγικών) που διερευνά το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ζει ο άνθρωπος. Στην ελληνική αρχαιότητα, όμως, που ήταν εγγύτερη προς το πραγματικό νόημα της ίδιας της Φιλοσοφίας και επιπλέον είχε απαντήσει στο ποιος είναι αυτός ο καλύτερος τρόπος, η «Ηθική Φιλοσοφία» ήταν απλώς η κορύφωση της φιλοσοφικής σκέψης, καθώς αναλάμβανε να βαδίσει πέρα από τον στοχασμό, να προσδιορίσει την «αυθεντικά ηθική» (που πάει να πει όχι ηθικοφανή) πράξη και, τελικά, να καλέσει στην υλοποίησή της.

Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΔΑΙΜΟΝΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΘΝΗΤΟΥΣ

Οι Δαίμονες (από το ρήμα δαίω: μοιράζω στον καθένα την τύχη του), όντες οι σύνδεσμοι μεταξύ του νοερού κόσμου και των ανθρώπων, παρέχουν σημαντική βοήθεια στην πορεία της εξέλιξης του ανθρώπου.

Μια βοήθεια που αναφέραμε ήδη είναι ότι φροντίζουν ώστε οι δράσεις που θα δεχτούμε ("τιμωρίες" - "ανταμοιβές") να είναι μοιρασμένες στο σύνολο της περιφοράς του θείου γεννητού και να μην υποστούμε υπερβολικές δράσεις που από την φύση μας δεν είναι δυνατόν να δεχτούμε.

Συνεπώς για να μπορέσουμε να επωφεληθούμε τα μέγιστα από την βοήθεια των Δαιμόνων, πρέπει να αποκαταστήσουμε επαφή μαζί τους.

ΝΙΤΣΕ - ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΗΝΙΟΧΟΙ ΚΑΘΕ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Όταν ο Νίτσε αναφερόταν στην έννοια "Έλληνας", σαφώς εννοούσε τον άνθρωπο που ασκούσε την φιλοσοφία ως τρόπο ζωής. Η ελληνικότητα, και κατά τον Νίτσε, υπερέβαινε κατά πολύ την έννοια της εθνικότητας, ήταν συνώνυμο του αληθινού οικουμενικού ανθρωπισμού.  

Απόσπασμα από το βιβλίο του Νίτσε,  "Η γέννηση της τραγωδίας":

ΣΕΝΕΚΑΣ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΩΣ ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ

Από όλους τους ανθρώπους, μόνο όσοι βρίσκουν χρόνο να τον αφιερώσουν στη φιλοσοφία, σχολάζουν, μόνο αυτοί ζουν πραγματικά. Και τούτο γιατί τέτοιοι άνθρωποι δεν αρκούνται στην περιφρούρηση της δικής τους ζωής, προσαρτούν και όλους τους προηγούμενους αιώνες στον δικό τους όλα τα χρόνια που έχουν προηγηθεί προστίθενται στην παρακαταθήκη τους.

Αν δεν είμαστε εντελώς αγνώμονες, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι επιφανέστατοι αυτοί θεμελιωτές κάθε ιερής σκέψης γεννήθηκαν για μας, για μας διαμόρφωσαν έναν τρόπο ζωής. Με τον ξένο μόχθο οδηγηθήκαμε στη θέαση των ωραιότερων πραγμάτων, τα οποία οι άνθρωποι αυτοί ανέσυραν από το σκότος και τα έφεραν στο φως. Κανένας αιώνας δεν παρέμεινε κλειστός για μας, σε όλους τους αιώνες έχουμε τώρα πρόσβαση και, αν θελήσουμε να περάσουμε πέρα από τα στενά όρια της ανθρώπινης αδυναμίας με τη δύναμη του νου, υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο χρόνου, μέσα στο οποίο μπορούμε να κινηθούμε.

ΙΕΡΟΚΛΗΣ - Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Από  το «Υπόμνημα στα Χρυσά Έπη του Πυθαγόρα, 24.1.1 – 24.9.6»

«Η ψυχή βρίσκεται στο σύνορο μεταξύ των όντων που δεν εκπίπτουν προς την κακία και των όντων που δεν έχουν τη φύση να ανυψώνονται προς την αρετή. Για αυτό και ως προς τις καταστάσεις αμφιταλαντεύεται, καθώς άλλοτε ζει εκεί ψηλά την νοητική ευζωία και άλλοτε προσλαμβάνει εδώ την παθητικότητα των αισθήσεων.

Για αυτό και λέγεται ορθά από τον Ηράκλειτο ότι ζούμε τον εκείνων θάνατο και πεθαίνουμε ζώντας εκεί. Γιατί ο άνθρωπος κατεβαίνει και εκπίπτει εκ της ευδαίμονος χώρας, όπως λέει ο Εμπεδοκλής ο Πυθαγόρειος: “φυγάς θέωθεν και αλήτης, γιατί πίστεψα στην μανιασμένη φιλονικία”. Όμως ανεβαίνει και ανακτά την παλιά του κατάσταση, αν φύγει από τα περί γη και τον “άχαρο τόπο”, όπως λέει ο ίδιος, “όπου βρίσκεται ο Φόνος, το Κότος και τα πλήθη των υπόλοιπων Κηρών”, τόπος στον οποίο όσοι εξέπεσαν “τριγυρνούν στον λειμώνα της Άτης μέσα στο σκοτάδι”. 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟ ΓΕΝΝΗΤΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Η αναφορά σε Θείο Γεννητό στα Φιλοσοφικά κείμενα είναι συχνή και σε κάποια σημεία με την αναφορά σε "περίοδο του Θείου Γεννητού" υποκρύτονται πολλά σημαντικά θέματα.(Κάθε ψυχή ενσαρκώνεται μία φορά σε κάθε περίοδο Θείου Γεννητού, εκτός και αν πρόκειται για τελειωμένη ψυχή η οποία υπερέβη τον κύκλο των ενσαρκώσεων και θεώθηκε.)

Το Θείο Γεννητό είναι ο Κόσμος στο σύνολο του καθώς και κάθε τι αεικίνητο και περιφερόμενο.

Η περίοδος του Θείου Γεννητού διέπεται από έναν αριθμό, που ο Πλάτων στην Πολιτεία τον ονομάζει τέλειο. Το κείμενο στο σημείο εκείνο είναι σχετικά δυσνόητο, πράγμα που έχει οδηγήσει στην συγγραφή πολλών εργασιών που προσπαθούν να καταλήξουν σε ποιόν αριθμό αναφέρεται ο Πλάτων.

Ο τέλειος αριθμός, κατά τον Πρόκλο, περιλαμβάνει την περιφορά κάθε θείου γεννητού.  Ο τελειότερος είναι αυτός του Σύμπαντος, ενώ οι άλλοι, αν και τέλειοι, είναι μέρη του Κοσμικού Χρόνου.

(βλέπε Πλάτων-Πολιτεία 546b, Πρόκλος - Σχόλια στην Πολιτεία 2. 14-15)

πηγή: empedotimos.blogspot.gr

ΑΛΤΑΝΗ - ΑΠΟΛΛΩΝ ΚΑΙ ΑΘΗΝΑ, ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Mε το τρίπτυχο του "γνώθι σαυτόν", του "μηδέν άγαν" και του "μέτρον άριστον", ο Απόλλων καθοδηγεί την υγεία μας και μας αποκαλύπτει τον τρόπο της αυτοθεραπείας. 

Θεραπευτής των θεών, ο Απόλλων υποδεικνύει στούς θνητούς τα μέσα της αυτοθεραπείας, διά της ψυχολογίας του βάθους. Όμως σήμερα η ψυχολογία του βάθους δέν είναι βαθυτέρα του απολλωνείου "γνώθι σαυτόν", ούτε σοφωτέρα του "μηδέν άγαν" και του "μέτρον άριστον". Οι δύο αυτές παραινέσεις συνοδεύουν το "γνώθι σαυτόν" και επιτρέπουν στον νού μας να αναγνωρίζη τις ελλείψεις και τις υπερβολές του, ώστε να προβαίνη σε αυτοθεραπεία, διακρίνοντας και εξισορροπώντας υπερβολές και ελλείψεις....

Το Μαντείον των Δελφών, με τα τρία προαναφερθέντα παραγγέλματα, δεσπόζει και σήμερα με την θεραπευτική του δύναμη στην διάνοιά μας, εφ' όσον επιθυμούμε να κρατάμε τα ηνία της υγείας, ως απολλώνιοι ηνίοχοι. 

ΠΟΛΙΤΗΣ - "Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ"

   Του Λουτσιάνο Κανφόρα, κλασσικού φιλόλογου

(ομώνυμο κεφάλαιο από το συλλογικό έργο

«Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ» με εισαγωγή του Jean – Pierre Vernant)

Εισαγωγή

Τον 6ο π.Χ. αιώνα, σε πολλές ελληνικές πόλεις, οι αριστοκρατίες, υποστηριζόμενες από το σπαρτιάτικο στρατό, εκδίωξαν τους περιβόητους τυράννους και απέκτησαν τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας.

Οι τυραννίες, απ’ όσο γνωρίζουμε, είχαν συνήθως λαϊκή βάση: ο τύραννος ήταν αρχικά ένας δημαγωγός. Ωστόσο στην πολιτική και φιλολογική παράδοση η τυραννία απέκτησε οριστικά, μιαν αρνητική συνυποδήλωση και κατέληξε (όπως θα δούμε στη συνέχεια) να συγχέεται με την ολιγαρχική εξουσία.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ Ο ΤΥΡΙΟΣ - ΒΙΒΛΙΟ "ΠΕΡΙ ΑΠΟΧΗΣ ΕΜΨΥΧΩΝ" (ΜΗ ΚΡΕΟΦΑΓΙΑ)

Λόγος προς τον Φίρμο Καστρίκιο: Ακρεοφαγία: Παράδοση, ιεροί και θεολογικοί κανόνες

Ο νεοπλατωνικός Πορφύριος (233-304 μ.Χ.) ανήκει στους τελευταίους αρχαίους ΄Έλληνες φιλοσόφους. Στο μεταίχμιο του αρχαίου κόσμου και του νεώτερου, οι διδάσκαλοι εκείνοι στάθηκαν υπέρμαχοι των παραδόσεων. Ευρυμαθέστατος, βαθύς γνώστης της Θεουργίας και των Μυστηρίων, ο Πορφύριος τέλεσε ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, φιλοσοφικό, θεολογικό, ηθικό, μαθηματικό, λογικό. Γνήσιος θρησκευτής, προβάλλει σθεναρά την κύρια αρχή της ελληνικής θεολογίας, ότι κάθε πράξη και στάση ζωής του ανθρώπου συναρτάται θετικά ή αρνητικά προς το Θείο και το Ιερό. Η αποχή από την κρεοφαγία αποκαλύπτεται ζήτημα καθοριστικής σημασίας για τη σωματική, αλλά κυρίως για την ψυχική υγεία και την ανάταση προς τη σφαίρα του Νου και του Κόσμου του Νοητού. Ιεροί νόμοι της Χρυσής Εποχής, μυητικοί κανόνες, επισημάνσεις δαιμονικών επιρροών και άλλα, εδραιώνουν την επιχειρηματολογία του Πορφύριου υπέρ της ακρεοφαγίας. Ακόμη, η στοργή και ο σεβασμός του προς τα ζώα, η υπόμνηση της εγγύτητάς του προς το Θεικό στοιχείο, συγκλονίζουν τη νωθρή συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου. Το "Περί αποχής εμψύχων" μας καθοδηγεί σε έναν έλλογο, αγαπητικό, ήμερο βίο, θεοφιλή. 

Διαβάστε ολόκληρο το μοναδικό για την ελληνική θεολογία βιβλίο περί της αποχής από το κρέας του Πορφύριου εδώ:
ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ Ο ΤΥΡΙΟΣ - ΠΕΡΙ ΑΠΟΧΗΣ ΕΜΨΥΧΩΝ (ΒΙΒΛΙΟ)

Η ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΑΓΧΙΝΟΙΑΣ

Ο όρος «Αγχίνοια» ετυμολογείται εκ του επιρρήματος «αγχι»- (ετυμολογουμένου εκ του ρήματος «άγχω», ήτοι σφίγγω, δηλαδή εγγύς, πλησίον), και του ουσιαστικού «νούς».

Ως ανθρώπινη ιδιότης σημαίνει ευστροφία, ταχύνοια, οξύνοια, οξύτητα του μυαλού, αλλά ως Αρετή την ικανότητα να κατανοεί κάποιος τα πράγματα ως αυτό που πραγματικά είναι, καθώς και να επιλέγει την καλύτερη ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες καταστάσεις. Η «Αγχίνοια» δηλαδή ως «Αρετή» είναι η ικανότης της ψυχής για ορθή εκτίμηση και ορθή κρίση, ικανότης να ευρίσκει ομοιότητες και αναλογίες επί ανομοίων, μία ικανότης όλως απαραίτητη για την λήψη δικαίων αποφάσεων.

ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΗΣ

Η ελληνική λέξη αρετή παράγεται από τη ρίζα αρ -απ' την οποία και οι λέξεις: άρι - (πρεπόντως, καλώς), αρείων (= ανδρειότερος, ευγενέστερος), άρι-στος, αρέσκω, αραρίσκω (αρμόζω, συνδέω), αρέγει (ωφελεί, προσήκει) και ρήμα αρετάω απ' τον Όμηρο (Θ, 329, Ζ, 114) = ευδοκιμώ, ακμάζω. Κατά την ετυμολογία λοιπόν: Αρετή σημαίνει ικανότητα να αρμόζει, να ωφελεί, να συνδέει, να προσήκει, να αρέσει, να είναι κάτι κατάλληλο, ανώτερο, ηθικότερο, άριστο.

Η ικανότητα, η καταλληλότητα, η υπεροχή αυτή, η εκφραζόμενη με την αρετή, αποδίδονταν στην αρχή στο σώμα και μάλιστα του άντρα. Απ' αυτό, απ' την ίδια ρίζα παραγωγή της λέξης άρρην, άρρενος και η λατινική virtus = και απ' το vir = ανήρ.

ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ - Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΒΡΑΪΚΗΣ

   

                                 Κατὰ Γαλιλαίων §§ 53-55

    Στο πολύμορφο έργο του Ιουλιανού (λόγοι,  επιστολές, εριστικά συγγράμματα), το μεγαλύτερο μέρος του οποίου προέρχεται από την περίοδο άσκησης των αυτοκρατορικών καθηκόντων (361-363 μ.Χ.), ανακλάται η πνευματική του εξέλιξη που τον οδηγεί στην απόρριψη του Χριστιανισμού και στην προσήλωση στη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Ανιχνεύεται επίσης η θεωρητική θεμελίωση των μεταρρυθμιστικών μέτρων που πήρε προς όφελος της παλαιάς θρησκείας και εις βάρος της καθολικής επικράτησης του Χριστιανισμού. Ως προς το ύφος το έργο του χαρακτηρίζεται από το πλήθος των απηχήσεων της κλασικής λογοτεχνίας, ενώ η αξία του ως ιστορικής πηγής έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι παρέχει ζωντανή εικόνα των ιδεολογικών συγκρούσεων της εποχής. Τα αποσπάσματα του έργου Κατὰ Γαλιλαίων που γνωρίζουμε, προέρχονται από το Κατὰ Ἰουλιανοῦ σύγγραμμα του Κυρίλλου επισκόπου Αλεξανδρείας, ο οποίος γύρω στο 440 μ.Χ., επιχειρώντας να το αναιρέσει παράγραφο προς παράγραφο, παραθέτει μεγάλο μέρος του. Στο συγκεκριμένο κείμενο ο Ιουλιανός επιχειρεί εκτεταμένο λογικό έλεγχο των βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, προκειμένου να επιτύχει τον βασικό του στόχο, δηλαδή να δείξει την ανωτερότητα του ελληνικού πολιτισμού έναντι της χριστιανικής θρησκείας. Σχετική είναι και η επιδίωξή του στο απόσπασμα που ακολουθεί: να αποδείξει την υπεροχή των ελληνικών γραμμάτων έναντι των εβραϊκών.

ΧΕΓΚΕΛ - Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

Ο Λόγος μέσα στην ιστορία

Τι σημαίνει φιλοσοφία της παγκόσμιας ιστορίας; Εκ πρώτης όψεως σημαίνει θεώρηση, εξέταση της ιστορίας που πραγματοποιεί η νόηση, ο στοχασμός (Denken). Κάθε θεώρηση της ιστορίας που γίνεται δεν είναι έργο αυτής της νόησης, αυτού του στοχασμού; Ο Χέγκελ δεν το αμφισβητεί τούτο· προσθέτει μόνο, από τη δική του σκοπιά, πως το ζητούμενο δεν είναι μια οποιαδήποτε θεώρηση της ιστορίας, αλλά πρωτίστως η φιλοσοφική της θεώρηση. Για τον κοινό νου, την κοινή αντίληψη, φιλοσοφική πραγμάτευση της ιστορίας φαντάζει ως κάτι το αντιφατικό, το ασύμβατο, το ακατανόητο. Φιλοσοφία και ιστορία λογίζονται, για την εν λόγω αντίληψη, ως δυο διαφορετικές,διαμετρικά αντίθετες έννοιες: η μεν πρώτη παραπέμπει στη νοητική δραστηριότητα του υποκειμένου ως τέτοιου, η δε δεύτερη ασχολείται με αντικειμενική περιγραφή, παρουσίαση συμβάντων. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια ενεργό, ανήσυχη υποκειμενικότητα, στη δεύτερη με μια παθητική, απτή, συμβατική αντικειμενικότητα, όπου καταγράφονται γεγονότα και συμβάντα.

Ο ΥΠΕΡΑΙΣΘΗΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΡΟΝΟΣ - ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

Ένα άλλο θέμα της Ελληνικής Θεολογίας για το οποίο έχουν γραφεί ποταμοί αναλύσεων και, ενίοτε, ασυναρτησιών, είναι η συσχέτιση Κρόνου-Χρόνου, λόγω του ομοήχου των δύο λέξεων.

Σε πολλά σημεία της Ελληνικής Γραμματείας, γίνεται αναφορά στο ομόηχο των δύο λέξεων.

Ποια όμως είναι η σχέση Κρόνου και Χρόνου;

Όποιος μελετήσει λίγο πιο σοβαρά την Ελληνική Θεολογία, θα συνειδητοποιήσει ότι από το επίπεδο της νοερής τάξεως, και συγκεκριμένα από τον Δημιουργό Δία, αρχίζει και "τρέχει" ο χρόνος, μιας και από τότε αρχίζει και έχει ύπαρξη η περίοδος του κόσμου. Πριν, πολύ εύστοχα, ο Πλάτων, ονομάζει την κατάσταση σαν Αιών, μιας και όλη η προ της δημιουργίας κατάσταση είναι αιώνια και άφθαρτη.

Ο ΥΠΕΡΑΙΣΘΗΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΘΕΑΣΗ

Ας προσέξουμε ιδιαίτερα τον παραλληλισμό της τελευταίας παραγράφου για να κατανοήσουμε τον τρόπο λειτουργίας της δομής και δημιουργίας του κόσμου σύμφωνα με την ελληνική κοσμοθέαση.

Όπως έχει ήδη λεχθεί, όλη η δομή των θείων τάξεων είναι τριαδική. Έτσι, λοιπόν ο Υπερ-αισθητός κόσμος έχει τριαδική δομή, την Νοητή τάξη, την Νοητή-Νοερή τάξη και τηνΝοερή τάξη.

ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΝΕΩΤΕΡΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

Των Ζιλ Λιποβετσκί και Ζαν Σερουά

Η αισθητικοποιημένη ηθική της υπερνεωτερικότητας ταυτίζεται με το ηδονιστικό ιδεώδες περί ψυχαγωγίας, αποδίδοντας καθ’ αυτόν τον τρόπο μια μαζική νομιμοποίηση σε ό,τι αφορά στις απολαύσεις και στην αναζήτησή τους στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Αλλά αυτός ο πολιτιστικός ηδονισμός, όσο πηγαίος κι αν είναι, δε αγωνίζεται μόνος του: μια σειρά άλλων προτύπων ορθώνουν ένα μέτωπο απέναντι στα ιδανικά της απόλαυσης και της άμεσης προσωπικής ολοκλήρωσης. Μεταξύ αυτών, η υγεία, η οικολογία, η εκπαίδευση, η εργασία ή ακόμα και οι επιδόσεις, καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος. Οι ηδονιστικές αξίες έρχονται, έτσι, κόντρα στις επιταγές του υγιεινισμού, της οικολογίας, της εκπαίδευσης και της προσωπικής απόδοσης: οι εντάσεις αυτών των αντιθέσεων αποτελούν τον πυρήνα των αντιφάσεων της υπερνεωτερικής κουλτούρας. Τις συνέπειες αυτών των αντιθέσεων, τις βιώνουμε καθημερινά.

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ Ή ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Απόσπασμα από το βιβλίο Η Ελληνική Ιδιαιτερότητα (τόμος ΙΙΙ – Θουκυδίδης, η ισχύς και το δίκαιο). Σεμινάριο της 19ης Δεκεμβρίου 1984 σ.113-118 (εκδόσεις Κριτική)

Προτού προχωρήσω περισσότερο, θα ήθελα να σταθώ σε ένα ζήτημα που συζητιέται εδώ και πάνω από έναν αιώνα και γενικά παρουσιάζεται με τη μορφή διλήμματος: μεταρρύθμιση ή επανάσταση; Στο πρόταγμα μιας αυτόνομης κοινωνίας που έχω κατά νου, η μετάβαση σε αυτή την κοινωνία συνεπάγεται ριζικό μετασχηματισμό. Μέχρι πού φτάνει αυτός ο μετασχηματισμός; Λέω ευθύς εξαρχής ότι το ερώτημα είναι παραπλανητικό αν διατυπωθεί ως απλά αντίθεση μεταξύ μεταρρύθμισης και επανάστασης. Όπως σημείωνα πρόσφατα, αν ισχυριστούμε ότι μια αλλαγή δεν είναι ποτέ «ριζική» με την έννοια της tabula rasa,διατυπώνουμε μάλλον μια τεράστια κοινοτοπία και μάλιστα ταυτολογία. Τέλος πάντων· καλύτερα όμως να το λέμε.