Ο
αγώνας του 1821 ήταν αγώνας για την ελευθερία του έθνους. Ελευθερία. Για αυτήν
την έννοια έχουν γραφτεί τόσα πολλά που μέσα σε λίγες μόνο γραμμές είναι
αδύνατο να αποδοθεί με λίγα λόγια το βάθος των σημασιών και των νοηματοδοτήσεων
περί αυτής. Πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, όταν
ακούν για αυτόν τον εθνικό αγώνα του ΄21, αρχίζουν τα συνήθη λόγια περί
εθνικολογίας χωρίς να προβαίνουν σε ζητήματα ουσίας για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Με τον αγώνα αυτό, ναι, διώξαμε τον
κατακτητή, τον δυνάστη μας. Η σκλαβιά που σκίαζε την καθημερινή ζωή μας έγινε
παρελθόν. Ο αγώνας του ΄21, όμως, δεν ήταν για μένα πρώτιστα αγώνας για την
εξωτερική ελευθερία, το να μην έχουμε
δυνάστες πάνω από το κεφάλι μας, αλλά ήταν αγώνας για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου να ζει και να σκέφτεται με το δικό του κεφάλι. Αγώνας πρώτα από όλα
πνευματικός, να μάθει κανείς πώς το πιο δύσκολο κατόρθωμα είναι να αφυπνιστεί
εσωτερικά και να λειτουργεί συνετά. Και για να υπηρετεί κανείς τη σύνεση, τη
σωφροσύνη και την ανδρεία, είναι ανάγκη να καταστήσει δεύτερη φύση μέσα του αυτές
τις αρετές.
Οι
αγωνιστές του ΄21 ήταν απλοί άνθρωποι,
όπως και εμείς. Αυτοί, όμως, συνειδητοποίησαν αποφασιστικά ότι έχει αξία η εξωτερική
ελευθερία, στο βαθμό που τους προσφέρεται η δυνατότητα να αποπειραθούν να
βιώσουν ολοκληρωμένα την πνευματική
ελευθερία, την αληθινή. Η συνειδητοποίηση της ταυτότητάς τους ότι είναι Έλληνες
και ότι έχουν το δικαίωμα να ορίζουν μόνοι τους τη λειτουργία της οικογένειάς
τους, της πόλης τους, του τόπου τους, της πατρίδας τους με τους ομόγλωσσούς
τους ήταν η σπίθα που άναψε στις καρδιές τους και τους έκανε να αντιμετωπίσουν
το αληθινό νόημα της ζωής, ότι ο θάνατος και η θυσία για την αξιοπρέπεια του
κοινού τους κόσμου δεν είναι το τέλος της ζωής, αλλά το πέρασμα στη διάσταση
του να ζει κανείς υπερβατικά. Και το να ζει κανείς υπερβατικά σημαίνει να
ελέγχει όλο του το είναι, τον εαυτό του, να μάθει στην ουσία να ζει ελέγχοντας
πρώτα το χάος των παθών μέσα του, στη
ψυχή του.
Όλα
τα κακά πρώτα γεννιούνται μέσα μας και εκεί λαμβάνει χώρα ο πρώτος πόλεμος, ο
εσωτερικός. Και αυτά τα κακά εμείς πρέπει να τα χαλιναγωγήσουμε. Ο αγώνας του
΄21 κάτι τέτοιο ήταν. Ήταν διμέτωπος. Με ένα μέτωπο εσωτερικά και ένα
εξωτερικά. Το πρώτο μέτωπο δείχνει τον τρόπο για το δεύτερο. Δεν ξέρω κάποιοι
πώς προσλαμβάνουν αυτόν τον αγώνα του ΄21 σήμερα, αλλά για μένα είναι σίγουρο
ότι αυτός έχει τα χαρακτηριστικά εκείνου του αγώνα που κάνει κάθε άνθρωπος πάνω
στη γη, πέρα και πάνω από την εθνική ή την πολιτισμική του καταγωγή. Είναι ο
αγώνας για την ατομική και συλλογική μας αυτογνωσία, ένας αγώνας που πάντοτε
ξεκινά από τα βάθη της ψυχής μας και στη συνέχεια εξωτερικεύεται κοινωνικά ως αγώνας συλλογικής διεκδίκησης και
έκφρασης του εσωτερικού μας κόσμου.
