Η αισθητική γενικά
Στη νεωτερική τέχνη, στη μοντέρνα αισθητική, επικρατεί κυρίως η υιοθέτηση της ιδέας ότι ωραίο είναι "οτιδήποτε αρέσει στον καθένα" που προκρίνει το ατομικό γούστο και την ιδιαίτερη προτίμηση. Αυτή η ιδέα αποτέλεσε κανόνα για τη σύγχρονη τέχνη. Αποτέλεσμα αυτής της στάσης είναι η εισχώρηση στο δημόσιο χώρο και του άσχημου. Το "άσχημο" δεν έχει κανένα από τα γνωστά κοινά στοιχεία όπως το "Ωραίο". Αλήθεια, είναι απόρροια της ελεύθερης ή της ασύδοτης επιλογής; Μάλλον απόρροια της αχαλίνωτης ατομικιστικής διάθεσης που αποκόπτει τον σύγχρονο άνθρωπο από κάθε δυνατότητα σύναψης σχέσεων με τον άλλο. Έτσι, το "άσχημο"
εισβάλλει όχι ως εξαίρεση αλλά ως κανόνας σε έναν φαινομενικά, όχι ουσιαστικά, δημόσιο βίο. Το αισθητικά "άσχημο" κυκλοφορεί ανάμεσά μας με έπαρση και αλαζονεία, εφόσον το λανσάρει η μόδα ή το πατρονάρει κάποια αυθεντία. Μιλάμε λοιπόν για την υποκειμενική διάσταση που έχει η αισθητική και είναι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εποχής που ζούμε.
Το ωραίο όμως έχει και μια αδιαμφισβήτητη αντικειμενικότητα. Η αντικειμενικότητα πηγάζει από την ιδέα ότι υπάρχουν κοινά στοιχεία για τον τρόπο πρόσληψης της αισθητικής σε όλους τους ανθρώπους. Η αντικειμενική αισθητική είναι η αισθητική εκτίμηση των αντικειμένων της φύσης και της τέχνης από το σύνολο των ανθρώπων, όπως αυτή προέκυψε από τα στατιστικά δεδομένα της παρατήρησης διαμέσου της ιστορίας.
Θα ρωτήσει κανείς. Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που επαληθεύουν την ύπαρξη μιας αντικειμενικής αισθητικής;
α. Τα αισθητήρια και οι αισθήσεις
β. Η αρμονία
γ. Ο ρυθμός
δ. Η συμμετρία
ε. Η μίμηση της φύσης
στ. Η κοινή συγκινησιακή γλώσσα των ανθρώπων
ζ. Η κοινή αισθητική αποτίμηση των φυσικών μορφών (φως - σκοτάδι κ.λπ)
η. Οι κοινοί μύθοι, η μαγεία και η θρησκεία των λαών
θ. Η κοινή καλαισθητική νοοτροπία (καθολικό γούστο)
Η αρμονία ως μαρτυρία της ύπαρξης αντικειμενική αισθητικής
Ο Πλάτωνας στον Τίμαιο (35 α) λέει ότι οι σχέσεις των τόνων της μουσικής κλίμακας ταυτίζονται με τις σχέσεις των αποστάσεων των πλανητών από τη γη και αποδεικνύει πως κάθε κίνηση στο σύμπαν είναι αρμονική και εκφράζεται με μαθηματικές σχέσεις. Και αυτό το οντολογικό γεγονός της αρμονίας με το οποίο και ασυνείδητα ακόμα οικειώνεται η ψυχή, είναι το πιο ουσιαστικό στη μουσική. Η φυσική ακουστική διατείνεται πως αρμονία παράγεται όταν ο λόγος του αριθμού των ηχητικών παλμών παριστάνεται με ακέραιους αριθμούς μικρότερους του 7. Στη μουσική, η αρμονία γεννιέται από τη διαδοχή των φθόγγων, ενώ ο ρυθμός από τη διαδοχή των διαρκειών (χρόνων). Ο Πλάτωνας στον Τίμαιο (31c) υποστηρίζει ότι η μαθηματική αναλογία είναι ο καλύτερος δεσμός μεταξύ νοητού και αισθητού κόσμου.
Τα καλύτερα έργα τέχνης ενσαρκώνουν τις μαθηματικές αναλογίες και συμμετρίες. Η αληθινή ομορφιά έχει μαθηματικό και γεωμετρικό χαρακτήρα (Πολιτεία 531 c/602 d, Νόμοι 747 α). Υπάρχει ένας "χρυσός αριθμός": Φ= 1,618, που στη μουσική αντιπροσωπεύει τον αριθμό των ηχητικών παλμών ανά δευτερόλεπτο (=συχνότητα) ανάλογα με τους μουσικούς φθόγγους, που κάνει την οκτάβα (ντο-ρε-μι-φα-σολ-λα-σι) τέλεια σε αρμονικότητα και προσδεκτικότητα στο ανθρώπινο αυτί. Κυριολεκτικά, όλα τα μεγάλα έργα Τέχνης (Παρθενώνας, Πυραμίδες κ.α) έχουν στις αναλογίες των στοιχείων τους αυτόν τον χρυσό αριθμό.
Η φύση και η ουσία του Ωραίου είναι η αλήθεια, το μέτρο και η αναλογία. Η αισθητική πρέπει να υποτάσσεται στους μαθηματικούς (αριθμητικούς και γεωμετρικούς) νόμους. Στο Φίληβο (55 e) ο Πλάτωνας γράφει ότι αν χωρίσει κανείς από τις Τέχνες την αριθμητική επιστήμη (μετρική και στατική) εκείνο που μένει είναι φαύλο και τιποτένιο.
Η σχέση της Τέχνης με την Πολιτική
Απώτατος στόχος της αληθινής τέχνης και του όντως Ωραίου θα πρέπει να είναι η επιτυχημένη σύνθεση της αντικειμενικής αισθητικής με το υποκειμενικό γούστο (συναρμογή υποκειμενικής και αντικειμενικής αισθητικής). Ο στόχος αυτός της τέχνης είναι ίδιος με τον στόχο της αληθινής πολιτικής αισθητικής για τη συγκρότηση μιας ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ. Η αληθινή τέχνη πραγματώνεται μέσα στην αληθινή πολιτική κοινότητα, γιατί η τελευταία εναρμονίζει το άτομο με την συλλογικότητα, το μερικό με το καθολικό. Ας σκεφτούμε, λοιπόν, τι εννοείται όταν λέμε ότι ο αρχαιοελληνικός κοινοτισμός της Αθήνας ήταν αποτέλεσμα της μίμησης στην κοινωνική σφαίρα των κατά λόγον σχέσεων των κοσμικών όντων. Η πολιτική ήταν συλλογική τέχνη που αποτυπώθηκε και στα κλασικά έργα τέχνης.
