Η Φιλοσοφική Συμβουλευτική δεν αποτελεί- όπως κακώς εννοείται από κάποιους ανεκπαίδευτους φιλοσοφικά ψυχολόγους - έναν νέο Στωικισμό (δηλαδή μια φιλολογία της οικονομίας των παθών) ούτε έναν Επικούρειο φορμαλισμό, ή κάποιον Σκεπτικισμό με την ασυνεπή ουδετεροποίηση του. Επιπλέον η Φιλοσοφική Συμβουλευτική δεν είναι υπαρξισμός. Δηλαδή μια δογματική αφοριστική περί της αλλοτρίωσης.
Αποτελεί μια άσκηση που υπερβαίνει την εμπειρική μερικότητα και ερευνά αναστοχαστικά για το πως πραγματώνεται η ελευθερία στην ευθύνη.
Δεν είναι τυχαίο που οι ψυχοδυναμικές θεραπείες, οι προσωποκεντρικές, οι συστημικές-φονξιοναλιστικές, οι εικαστικές-αναπαραστατικές, τρέχουν όταν διαπιστώσουν το πεπερασμένο του χαρακτήρα τους, στην φιλοσοφική γραμματεία. Και αυτό γιατί η φιλοσοφία εκφράζει το ανυπόθετο.
Οι αναπαραγωγικές επιταγές της ερμηνείας και της κατανόησης στην ψυχανάλυσης ζητούν την επικουρία της φιλοσοφίας. Οι ανθρωπιστικές- προσωποκεντρικές, μοιάζουν να είναι αστήρικτες αν δεν σταθούν στον φιλοσοφικό αυτογνωρισμό. Οι συστημικές, παίρνουν λαβή από τη φιλοσοφική υποστηρικτική της σχέσης. Και οι εικαστικές-αναπαραστατικές, από την ερμηνευτική ευκαμψία του πάρωρου φιλοσοφικού σημαίνοντος.
Πολύ πριν από την γερμανική σχολή της Πρακτικής Φιλοσοφίας ή Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής οι Michel de Certeau, Pierre Hadot, N.Abbagnano, Foucault, αρχικά σε επίπεδο συντονισμού και ενεργοποίησης των σχέσεων, έδωσαν τα φώτα τους για την θεμελίωση μιας φιλοσοφικής συμβουλευτικής εφικτότητας και στη συνέχεια οι Lyotard, Deleuze, Derrida, ύψωσαν σε αυτοσύνειδο στοχασμό την επιθυμία σε μια άλλη αντίληψη από εκείνη της "πεπερασμένης" ψυχαναλυτικής.
Στη μεταμοντέρνα εποχή η Φιλοσοφική Συμβουλευτική έρχεται να καλύψει την ανάγκη του ανθρώπου για τον βέλτιστο, άριστο βίο. Προϋπόθεση όμως απαραίτητη για το "ευ ζην" γίνεται το "γνώθι σ'αυτόν", η συνειδητοποίηση και οριοθέτηση του Εγώ από το υποκείμενο της γνώσης, δηλαδή το ανθρώπινο ον.
Με ποιο τρόπο όμως και μέσα από ποια διαδικασία η Φιλοσοφική Συμβουλευτική προσεγγίζει το δρόμο προς τη γνώση του Εαυτού στην εποχή αυτή που η ψυχολογία εγκλωβίστηκε μέσα στα δόγματα του Φρόιντ και στις μπιχεβιοριστικές τεχνικές της Ψυχολογικής Συμβουλευτικής ;
Η ψυχολογία στην Αρχαία Ελλάδα αποτελούσε κομμάτι της φιλοσοφίας. Ο Πυθαγόρας, οι Ίωνες φιλόσοφοι, o Πλάτων, ο Επίκουρος, ο Επίκτητος και οι Στωικοί, καθώς και ο Πλούταρχος και ο Γαληνός υπήρξαν μερικοί από τους φιλόσοφους-συγγραφείς που ασχολήθηκαν με θέματα που αφορούσαν στην ψυχή. Οι φυσικοί φιλόσοφοι ήταν οι πρώτοι που όρισαν τη σύσταση και την κίνηση της ψυχής. Στη συνέχεια ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του ασχολήθηκαν εμπεριστατωμένα με τις αρετές και τις αξίες της ζωής καθώς επίσης και με τις ψυχικές θεραπείες. Ο Πλάτων έβλεπε τα πράγματα μέσα στο όλον του ενοποιημένου κόσμου και το γνωμικό "γνώθι σ΄αυτόν" του Σωκράτη είχε γίνει η κεντρική ιδέα της φιλοσοφίας. Ο Λεμπόν, γράφει ο Δελλής, "αναγνωρίζει πως ο Σωκράτης, ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος με τους φιλοσοφικούς διαλόγους του , εγκαινιάζει μια μέθοδο που προαναγγέλλει τον τύπο του νεότερου φιλοσοφικού συμβούλου και οι Στωικοί φιλόσοφοι και ο Επίκουρος ανέπτυξαν "πνευματικές ασκήσεις" που θυμίζουν τις ασκήσεις που χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι γνωστικοί θεραπευτές για τους πελάτες τους."
Πολλές από τις φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητας έβλεπαν τη φιλοσοφία όχι σαν μια διδασκαλία κάποιας αφηρημένης θεωρίας, αλλά μάλλον την «τέχνη του ζην». Η φιλοσοφική πράξη, λέει ο Hadot στο Philosophy as a Way of Life, ήταν για τις ελληνιστικές ρωμαϊκές σχολές "μια διαδικασία που μας οδηγεί στην πληρότητα και μας κάνει καλύτερους. Είναι ένας προσηλυτισμός που αναποδογυρίζει τη ζωή μας, που ανυψώνει το άτομο από μια μη αυθεντική κατάσταση ζωής σε μια αυθεντική στάση ζωης, στην αυτοσυνείδηση, την εσωτερική ειρήνη και ελευθερία". ( Raabe, Philosophica lCounselling, Theοry and practice).
Το "γνώθι σ΄αυτόν" όμως στην κλασική ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία έρχεται να ορίσει την ψυχολογική μορφή θεώρησης του Εαυτού, την αναγνώριση του δίπολου "παθολογικό και μη παθολογικό, την θεωρία των κινήτρων και του άμεσου σκοπού που θέλει να εκπληρώσει ένα νόημα" (Δελλής).
Στις Συμβουλευτικές σχολές, γράφει ο Αποστόλου, "το "γνώθι σ΄αυτόν" γίνεται "εξέλεξε σ΄αυτόν", όπου όλα καλύπτονται από την αποφαινόμενη (αποφασίζουσα) βούληση του ανθρώπου. Μ΄αλλα λόγια, ενισχύουν (αφού όλα γίνονται πρόβλημα των επιλογών και των αποφάσεων) την αρεταίεια πραγμάτωση της ωφελιμοκρατικής τελεολογίας". Η γνωριμία με τον Εαυτό δηλαδή έρχεται να εκπληρώσει το νόημα ενός σκοπού και της επιθυμητικής ανάγκης του ανθρώπινου όντος, είναι επομένως μια ψυχολογική και όχι οντολογική θεώρηση του Εαυτού (Φουκω). Στην ψυχολογική θεώρηση ο εαυτός είναι ένα σύμπλεγμα εσωτερικών δομών διαμορφωμένων από τις εμπειρίες του παρελθόντος, από τα "τραυματικά" παιδικά βιώματα, τις λανθάνουσες επιθυμίες, τις καταπιεσμένες ανάγκες, τις προσωπικές αντιλήψεις. Αυτά τα εσωτερικά, ασυνείδητα στοιχεία καθορίζουν τον τρόπο ζωής του υποκειμένου και είναι οι αιτίες των πράξεών του. Αντίθετα, στην φιλοσοφική θεώρηση, δεν υπάρχουν ασυνείδητα ή καταπιεσμένα πιστεύω, αξίες ή θέσεις που το άτομο έμαθε στην παιδική ηλικία αλλά ανεξέταστοι δογματισμοί που δεν καθορίζουν αλλά διαμορφώνουν, δεν προκαλούν αλλά επηρεάζουν τις πράξεις του (Raabe). Πάνω σε αυτά τα στοιχεία διατύπωσε ο Φρόιντ την ψυχιατρική θεραπευτική του θεωρία με κεντρικό άξονα το "Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα" με ό,τι βιολογικά, ψυχικά η αντικοινωνικά αποτελέσματα συνεπάγεται. Πόση αλήθεια παρουσιάζει η θεωρία αυτή ώστε όταν γενικεύεται να αφορά σε όλη την ψυχική όσο και κοινωνική πραγματικότητα; ( Με αφορμή το μύθο του Οιδίποδα του Σοφοκλή, ο Φρόιντ έπλασε έναν άλλο μύθο: ισχυρίζεται ότι το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα είναι αυτό που γεμίζει την ανθρωπότητα με ενοχές και νοσηρή οπτική).
Η αυτοσυνείδηση, η εσωτερική ειρήνη και ελευθερία είναι η τέχνη του ζην για τον Φουκώ. Στο Εξουσία, γνώση και Ηθική, λέει: "Αυτό που με εκπλήσσει είναι το ότι στην κοινωνία μας η τέχνη έχει γίνει κάτι που συνδέεται μόνο με τα αντικείμενα κι όχι με τα άτομα ή τη ζωή. Δεν θα μπορούσε όμως να γίνει έργο τέχνης η ζωή του καθενός μας; Γιατί να είναι καλλιτεχνικό αντικείμενο η λάμπα ή το σπίτι και όχι η ζωή μας;" (Φουκώ, Εξουσία, Τέχνη, Ηθική)
Η Φιλοσοφική Συμβουλευτική έχει ένα βάθος χρόνου που ξεκινάει από άγρια σκέψη (προσωκρατική σκέψη) και φθάνει ως τη μεταμοντέρνα ρητορική. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια είναι να μελετήσει κάποιος την αναλυτική της περατότητας του Φουκώ, την εισαγωγή του υποκειμένου στην επιθυμία (desir) μέσα στον ευνουχισμό του Λυοτάρ, τον θετικό υπαρξισμό του Αμπανιάνο, τη μετακλινική κοινωνική εμπειρία των Ντελέζ-Γκουατταρί, τη καθημερινή ζωή του Ανρί Λεφέβρ την αρνητική διαλεκτική του Αντόρνο, τα σεμινάρια του Χάιντεγκερ στον Μπινσβάνγκερ και στους μαθητές του, κλπ..
Δελλής, Φιλοσοφική Συμβουλευτική, ΤΥΠΩΘΗΤΩ
Φουκώ, Εξουσία, Γνώση, Ηθική ΕΨΙΛΟΝ
Raabe, Philosophical Counselling, Theory and Practice.
Howard, Philosophy for Counselling and Psycotherapy.
Α. Αποστόλου, Φιλοσοφική Συμβουλευτική
Lebon, Wise Therapy
πηγή: phcou.com
