ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - Η ΑΥΤΟΘΕΣΜΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

     

Η αληθινή άμεση δημοκρατία δεν εδραιώνεται με ιδεολογικές κατασκευές υποκειμενικού χαρακτήρα ούτε με ατέρμονες αράδες συγκεκριμένων πολιτικών θέσεων από μια κλειστή ομάδα πολιτικών που στρώνουν ιδιοτελώς επιτηδευμένα το δικό τους μονήρες στημένο πολιτικό υφαντό μέσα στους κόλπους της κοινωνίας. Κάτι τέτοιο λειτουργεί διαιρετικά για τη συγκρότηση της κατά φύση πολιτικής κοινωνίας. 

Η άμεση δημοκρατία πραγματώνεται ως πολίτευμα μόνο στην περίπτωση που προσφέρεται η δυνατότητα στους πολίτες  να αποφασίσουν αυτοί οι ίδιοι τις προϋποθέσεις  και τον τρόπο που θα συζητηθούν, θα διαμορφωθούν και θα κατοχυρωθούν συνταγματικά θεσμοί άμεσης δημοκρατίας (δημόσια διαβούλευση, δημοψήφισμα, συνέλευση) με τον χρυσό πολιτικό όρο της αέναης (ες  αεί) αυτοθέσμισης από την λαϊκή βούληση. 

ΑΡΧΑΙΟ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ ΣΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Συλλογικό φαντασιακό και δημοκρατία

 Στην πολιτική φιλοσοφία του ο Καστοριάδης, προσπαθώντας να πλησιάσει ένα δημοκρατικό πολίτευμα που θα αποτελεί πρότυπο, στρέφεται στην αρχαία Ελλάδα. Συγκεκριμένα, συγκρίνει το αρχαίο ελληνικό φαντασιακό, με το νεότερο πολιτικό και καταλήγει στο να πλέξει ένα εγκώμιο για το δημοκρατικό πολίτευμα της αρχαίας Ελλάδας. Για ποιο λόγο όμως «φαντασιακό»; Γιατί ο Καστοριάδης δίνει τόση ιδιαίτερη σημασία στην «φαντασιακή θέσμιση» της κοινωνίας;

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Απόσπασμα από τον "Θρυμματισμένο κόσμο" (σελίδες 120-122) του Κορνήλιου Καστοριάδη

[....Ο Πλατων ειναι εκεινος που εγκαινιαζει την εποχη των φιλοσοφων που αποσπωνται απο την πολη, αλλα ταυτοχρονως, κατοχοι της αληθειας, θελουν να της υπαγορευσουν νομους παραγνωριζοντας τελειως τη θεσμιζουσα δημιουργικοτητα του λαου, και οι οποιοι φιλοσοφοι, αδυναμοι πολιτικα, εχουν ως υψιστη φιλοδοξια τους να γινουν συμβουλοι του πριγκηπα (φιλοδοξια που δεν επαυσε εκτοτε)…

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΒΑΘΟΣ ΤΗΣ "ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ"

Η αρχαία  ελληνική τραγωδία  "Αντιγόνη" θέτει  τα θεμέλια  του κοινοτικού πνεύματος που αποτελεί  τον ύψιστο  πολιτικό όρο για την συγκρότηση μιας δημοκρατικής πόλης, μιας  αληθινής πολιτείας σχέσεων προσώπων.  Στην εν λόγω τραγωδία  καθίσταται  μέγιστο κατόρθωμα της πόλης  η  υποχώρηση  του εγωτισμού  με την παράλληλη επικράτηση του διαλεκτικού πνεύματος που  θεμελιώνει  την συγκρότηση  κοινοτικών δημοκρατικών θεσμών. Έτσι αίρεται  στο δημόσιο χώρο  κάθε  άτεγκτη, άκαμπτη και αδιάλλακτη θέση και θεσμοθετείται ως πρώτιστη  πολιτική και κοινωνική αξία  ο  διαρκής  διάλογος, η ισηγορία, η ορθολογική επιχειρηματολογία και η πειθώ. Ο λόγος είναι το καθολικό στοιχείο που διέπει κάθε πτυχή του πολιτεύματος.  

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ (Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΌΤΗΤΑ)

Ο  Κορνήλιος Καστοριάδης γνώριζε  επισταμένα  ότι  η συγκρότηση  μιας  δημοκρατικής πολιτείας  της κοινότητας  είναι  αποτέλεσμα  απαραίτητης  σύνδεσης  της πολιτικής  με  το κοινωνιογεωγραφικό  περιβάλλον κάθε  πολιτιστικού χώρου. Στην πραγματική  δημοκρατία  πρέπει  οι κοινωνικές και οργανωτικές  δομές  των πόλεων  να  είναι εναρμονισμένες  με τη φιλοσοφία  της μικτής  γείωσης η οποία  περιλαμβάνει  τη σύζευξη  του άστεος  με τον αγρό  και τους παράλιους χώρους. Ασφαλώς πρόκειται  για  την αστοχωρική διάρθρωση  διοικητικής  οργάνωσης  μιας  πόλης  με χαρακτηριστικά  διαρκώς  φυόμενης πολιτικής  κοινότητας. Για  αυτό  και  η  πολιτική πρακτική   του Κλεισθένη  είχε  λάβει  πολύ  σοφά υπόψη  μια σύλληψη  αισθητικής  αρμογής  του αττικού τοπίου  με όλες  τις  γεωμορφολογικές  συνιστώσες  που  μπορούν να θεμελιώσουν μια ολιστική  πολιτική   αντίληψη  διάταξης  ενός  ενιαίου χώρου  προσδιορισμένου  με  πολιτιστικές αντιστοιχίες  ανάδειξης  κάθε  ετερότητας.  

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ

Απόσπασμα από το  «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα»

...Το χάος το έχουμε και μέσα μας με την μορφή της ύβρεως, δηλαδή της άγνοιας ή αδυναμίας αναγνωρίσεως των ορίων των πράξεων μας διότι, βεβαίως, αν τα όρια ήσαν σαφή και αναγνωρίσιμα εκ των προτέρων, δεν θα υπήρχε ύβρις, θα υπήρχε απλώς παράβαση ή αμάρτημα, έννοιες χωρίς κανένα βάθος.

            Αυτό είναι έξαλλου κι ένα απ’ τα μαθήματα της τραγωδίας, η οποία συνδέεται άμεσα με την φιλοσοφία και την γονιμοποιεί. Σαν πολιτικός θεσμός η τραγωδία είναι θεσμός αυτοπεριορισμού.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΟΡΝΗΛΙΟ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ (ΒΙΒΛΙΟ)

Ο  Κορνήλιος Καστοριάδης  αποτέλεσε  έναν  από  τους πιο διακεκριμένους  Έλληνες  στοχαστές  και  χάραξε  το όνομά  του   με  το ιδιαίτερο  μοναδικό  ύφος  και  τον  ρηξικέλευθο  λόγο  του  στη διεθνή  φιλοσοφική  και πολιτική σκέψη. Πρώτιστο αντικείμενο  των  γραπτών  του  ήταν  ο  άνθρωπος  και το  κοινωνικό  φαινόμενο. Διακρίθηκε  για  την  οξύνοια  και  την απαράμιλλη  δεινότητα  αποτύπωσης  πτυχών  του επιστητού  που συνέτειναν  στη  βαθιά  διαχρονική  και  συγχρονική  μελέτη  ανθρωπολογικών,  φιλοσοφικών, ψυχαναλυτικών, πολιτικών, κοινωνιολογικών   χαρακτηριστικών της  ανθρώπινης ιστορίας.

Από  τα τέλη της δεκαετίας  του 1970  κεντρικό  θέμα  των αναζητήσεών του  τέθηκε  η  άμεση δημοκρατία,  ο κοινοτισμός  και  η  συγκρότηση  του αυτόνομου  πολίτη,  στοιχεία  που  συναντήσαμε  στην  αρχαία Αθήνα  του 5ου  π.Χ  αιώνα.

Στο  πολύμορφο  πλούσιο  και  μοναδικά  ποιοτικό  συγγραφικό  του έργο  αναδεικνύει  νέες  επιστημονικές  θεωρήσεις  και  επισημάνσεις  με τη δημιουργία  νέων όρων  και ορισμών που ανακαθορίζουν  θεμελιακά  την αντίληψή  μας  για  την πολιτική, την δημοκρατία, την κοινωνία  και τον άνθρωπο. Όροι  και  έννοιες  που δεσπόζουν  στη  φιλοσοφική του αντίληψη και σκέψη  είναι  η  φαντασία, το  κοινωνικό  φαντασιακό, ο ανακλαστικός  στοχασμός, η άμεση  δημοκρατία, η κοινότητα,  η  ατομική  και  συλλογική αυτονομία.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

Βλέπουμε αμέσως την αντίθεση μεταξύ άμεσης δημοκρατίας των Αρχαίων και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας των Νεοτέρων. Μπορεί να μετρήσει κανείς την απόσταση ανάμεσα στις δύο αυτές αντιλήψεις, ξεκινώντας απ’ το γεγονός ότι, στην αρχαία Ελλάδα, τουλάχιστον στο δημόσιο δίκαιο, η ιδέα της αντιπροσώπευσης είναι άγνωστη. 

Αντίθετα στους Νεότερους βρίσκεται στη βάση των πολιτικών συστημάτων, εκτός από τις στιγμές ρήξης (τα εργατικά συμβούλια λόγου χάρη ή τα Σοβιέτ στην αρχική τους μορφή), κατά τις οποίες αρνούνται την εκχώρηση της εξουσίας οι αντιπροσωπευόμενοι στους αντιπροσώπους. Οι εντολοδόχοι, που είναι απαραίτητοι στην κοινότητα, όχι μόνο εκλέγονται αλλά είναι και διαρκώς ανακλητοί. Φυσικά οι Έλληνες, και θα περιοριστώ στην περίπτωση των Αθηναίων, που τη γνωρίζουμε λιγότερο αποσπασματικά, έχουν αξιωματούχους. Αλλά οι αξιωματούχοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στους αξιωματούχους που τα καθήκοντά τους προϋποθέτουν κάποια ειδική γνώση

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ

.......[ Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: το μίσος για τον άλλο  και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχικής μονάδας να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Η οντολογική αυτήδιάρθρωση του ανθρώπου επιβάλλει αξεπέραστους εξαναγκασμούς σε κάθε κοινωνική οργάνωση και σε κάθε πολιτικό πλάνο. Καταδικάζει αμετάκλητα κάθε ιδέα για μία «διαφανή» κοινωνία, κάθε πολιτικό πλάνο που αποσκοπεί στην άμεση οικουμενική συμφιλίωση.

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ: ΧΑΟΣ, ΥΒΡΙΣ, ΑΒΥΣΣΟΣ

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Καστοριάδη «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ» (από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο)

.......[Το Χάος δεν είναι απλή αταξία. Υπάρχει στα βάθη του κόσμου ένα Χάος ως ακατονόμαστη αταξία. Υπάρχει όμως ασφαλώς φαινομενική τάξη στον συσταθέντα κόσμο: η τάξη αυτή είναι η ατέρμων διαδοχή γέννησης/καταστροφής, τάξη στερούμενη νοήματος. Και ακόμα πιο πέρα: η ὕβρις, ως έκφραση της άνομης χαοτικής ουσίας, του ανθρώπινου βάθους αποτελεί, κατά μία έννοια, μέρος

του μηχανισμού επαναφοράς της τάξεως, δεδομένου ότι ωθώντας στην υπέρβαση προκαλεί την καταστροφή που είναι συγχρόνως αποκατάσταση.

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ: ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ

       

[Απομαγνητοφωνημένο κείμενο ομιλίας του Κορνήλιου Καστοριάδη, το 1989, στον Βόλο, με θέμα «Τα προβλήματα δημοκρατίας σήμερα»]

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ: Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΤΑΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Για να υπάρξει πραγματική εκπαίδευση με την αυστηρή έννοια του όρου υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: αυτή η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται αντικείμενο επένδυσης και πάθους και από τους εκπαιδευτές και από τους εκπαιδευόμενους. Και για να τα πω καθαρά, αν δεν υπάρχει έρωτας με την εκπαίδευση, δεν υπάρχει εκπαίδευση.


Εάν κάποιος μαθαίνει στο σχολείο, είναι διότι διαδοχικά τουλάχιστον έναν καθηγητή σε κάθε τάξη -και στο πανεπιστήμιο ακόμα- τον ερωτεύεται, και τον ερωτεύεται διότι ο ίδιος ο καθηγητής είναι ερωτευμένος με αυτό που διδάσκει. Για να τα πω επίσης καθαρά και για να γίνω πλήρως απεχθής σ’ αυτούς που με ακούνε, σήμερα οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με τις εκπαιδευτικές τους διεκδικήσεις, οι οικογένειες ασχολούνται με το να πάρει το παιδί ένα χαρτί και τα παιδιά ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο εκτός από την επένδυση των πραγμάτων που μαθαίνουν. Λοιπόν, δεν είναι δυνατό να υπάρξει εκπαίδευση.

Πηγή: tvxs

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ - ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΣΤΗΝ ΑΣΗΜΑΝΤΟΤΗΤΑ

Απ “όλα τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου – κρίσεις, αντιφάσεις, αντιθέσεις, τομές -, εκείνο που με εντυπωσιάζει περισσότερο είναι η ασημαντότητα. Ας πάρουμε τη διαμάχη ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Στις ημέρες μας έχει χάσει το νόημα της.” Οχι επειδή δεν υπάρχει υλικό, για να τροφοδοτηθεί μια πολιτική διαμάχη, και μάλιστα μια πολύ σοβαρή διαμάχη. Αλλά επειδή τόσο η Δεξιά όσο και η Αριστερά, λίγο έως πολύ, λένε τα ίδια πράγματα.
Στη Γαλλία το 1983 οι Σοσιαλιστές ακολούθησαν κάποια πολιτική. Μετά, ήρθε η Δεξιά με τον Μπαλλαντύρ και ακολούθησε την ίδια πολιτική. Μετά, ξανάρθαν οι Σοσιαλιστές με τον Μπερεγκοβουά και συνέχισαν την ίδια πολιτική. Μετά, ξανά η Δεξιά με τον Μπαλλαντύρ και ξανά η ίδια πολιτική. Μετά, ο Σιράκ κέρδισε τις εκλογές λέγοντας « εγώ θα κάνω κάτι άλλο » και, τελικά, έκανε κι αυτός τα ίδια.

Οι πολιτικοί είναι ανίσχυροι. Αυτό είναι βέβαιο. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να «πηγαίνουν με το ρεύμα», δηλαδή να εφαρμόζουν μια υπερ – φιλελεύθερη πολιτική, η οποία είναι