Ο φιλόσοφος Δαμάσκιος είναι ο τελευταίος διευθυντής της νεοπλατωνικής σχολής της Ακαδημίας Αθηνών (διευθυντής από 515 μ.Χ.-529 μ.Χ) που εκδιώχτηκε από τον Ιουστινιανό κλείνοντας βίαια την Ακαδημία Αθηνών. Πρόκειται για έναν πολύ σπουδαίο και λαμπρό φιλόσοφο που πέτυχε μια πρωτοφανή τομή της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας.
Ο Δαμάσκιος επιχείρησε να συνδυάσει τις μυστικές τάσεις του ψυχικού κόσμου - ανορθολογικό στοιχείο - με τις κριτικές απαιτήσεις του νου, που κατευθύνονται από μια φιλοσοφία που τιμά τον εαυτό της ως πορεία διαλεκτικών αναβαθμών, από τη φυσική επιστήμη ως απόπειρα καταγραφής των στοιχείων του κόσμου της εμπειρίας και των νόμων που τον διέπουν και από τις ακριβείς διατυπώσεις και περιγραφές των μαθηματικών - ορθολογικό στοιχείο. Πρόκειται για μια απόπειρα συμφιλίωσης της Μεταφυσικής με τη φυσική επιστήμη! Κατορθώνει δηλαδή με δύο μεθόδους , την αναλογία και τη μυστικότητα, να διεισδύσει στον μεταφυσικό κόσμο μέσα από την ανθρώπινη εμπειρία και να συλλάβει διαισθητικές εντυπώσεις που αποκαλύπτουν τη σύνδεση των δύο κόσμων. Μια καταπληκτική φιλοσοφική εμβάθυνση στον κόσμο των πραγματικών (όχι θεωρητικών) όντων. Κατά πολλούς σύγχρονους φιλοσόφους θεωρείται απίστευτο επιστημονικό πνεύμα και μαζί τον Πρόκλο, τον προτελευταίο διευθυντή της Ακαδημίας, συναποτελούν τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της ύστερης αρχαιότητας.
Με λίγα λόγια τι μας λέει ο Δαμάσκιος:
Όσο και αν μπορεί να φανεί παράδοξο, ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Δαμάσκιος (458 μ.Χ - 538 μ.Χ.) επιχειρεί και διατυπώνει μια μεγαλειώδη σύλληψη του κόσμου της εμπειρίας στηρίζοντας τη συλλογιστική του - πράγμα που είναι εντυπωσιακό για τα δεδομένα της εποχής του - και στους φυσικοεπιστημονικούς και στους φιλοσοφικούς και στους θεολογικούς τρόπους προσέγγισης του υπαρκτού. Έχει κατανοήσει ότι η θεολογική Μεταφυσική δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η θεωρία του «όντως όντος» και η αναζήτηση του σταθερού και συγχρόνως δυναμικού οντολογικού υποστρώματος του κόσμου της εμπειρίας· γι’ αυτό ακριβώς δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει μια θεωρητική αναζήτηση ξένη προς τις έρευνες των φυσικών επιστημών, των οποίων ο απώτατος στόχος αναφέρεται στην ολική ανακάλυψη και καταγραφή των πρώτων αιτίων της φυσικής πραγματικότητας ούτε από τον αυστηρό φιλοσοφικό διαλεκτικό στοχασμό, που αναζητά τη λογική υπέρβαση των εμπειρικών ορίων, ώστε να προσφέρει μια πειστική αιτιολόγηση και ερμηνεία του «πώς» των υπαρχόντων και των τεκταινομένων.
Ο Δαμάσκιος μας επισημαίνει ότι οτιδήποτε εμπίπτει στο πεδίο των αισθήσεών μας το εντάσσουμε στον φυσικό κόσμο. Οι αισθήσεις μας από μόνες τους δεν μπορούν να μας οδηγήσουν στην αλήθεια, αλλά περισσότερο στην πλάνη. Χωρίς ένα πλαίσιο ορθολογικών φιλοσοφικών υποθέσεων (μεταφυσική, κατά καταχρηστικό τρόπο) και τη λειτουργία του νου, οι αισθήσεις μας δείχνουν μόνο τις σκιές, το απείκασμα των όντων. Οπότε "φυσική πραγματικότητα" θεωρείται η προσαρμογή του κόσμου στα ανθρώπινα εξελικτικά δεδομένα....
Άρα όσο περισσότερο εξελίσσεται ο άνθρωπος και ο εγκέφαλός του, τόσο ο μεταφυσικός κόσμος εμπίπτει στο πεδίο του "φυσικού". Εν ολίγοις ο Δαμάσκιος, μας λέει ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά μεταφυσική, αλλά η τελευταία είναι το ανεξερεύνητο για μας κομμάτι του κόσμου και των νόμων του, επειδή το νέο προβαλλόμενο ζήτημα που εμφανίζεται κάθε φορά μπροστά μας θεμελιώνεται από άγνωστους (προσωρινά για μας) κοσμικούς νόμους.
Όσο και αν μπορεί να φανεί παράδοξο, ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Δαμάσκιος (458 μ.Χ - 538 μ.Χ.) επιχειρεί και διατυπώνει μια μεγαλειώδη σύλληψη του κόσμου της εμπειρίας στηρίζοντας τη συλλογιστική του - πράγμα που είναι εντυπωσιακό για τα δεδομένα της εποχής του - και στους φυσικοεπιστημονικούς και στους φιλοσοφικούς και στους θεολογικούς τρόπους προσέγγισης του υπαρκτού. Έχει κατανοήσει ότι η θεολογική Μεταφυσική δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η θεωρία του «όντως όντος» και η αναζήτηση του σταθερού και συγχρόνως δυναμικού οντολογικού υποστρώματος του κόσμου της εμπειρίας· γι’ αυτό ακριβώς δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει μια θεωρητική αναζήτηση ξένη προς τις έρευνες των φυσικών επιστημών, των οποίων ο απώτατος στόχος αναφέρεται στην ολική ανακάλυψη και καταγραφή των πρώτων αιτίων της φυσικής πραγματικότητας ούτε από τον αυστηρό φιλοσοφικό διαλεκτικό στοχασμό, που αναζητά τη λογική υπέρβαση των εμπειρικών ορίων, ώστε να προσφέρει μια πειστική αιτιολόγηση και ερμηνεία του «πώς» των υπαρχόντων και των τεκταινομένων.
Το εν λόγω βιβλίο είναι μια θαυμάσια εξαιρετική δουλειά του καθηγητή φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Χρήστου Τερέζη.
