Ο ελληνικός τρόπος θεώρησης του κόσμου
Κοινότητα Προσώπων - Έθνος Κοινοτήτων - Κοινότητα Εθνών. Σε αυτό το πολιτισμικό σχήμα που έχει συλλάβει ο Θεόδωρος Ζιάκας συμπυκνώνεται ο ελληνικός τρόπος θεώρησης του κόσμου, όπως έχει διαμορφωθεί στη μακραίωνη ιστορική του πορεία, από τις λαϊκές συνελεύσεις των μυκηναϊκών πόλεων και την κλασσική Εκκλησία του Δήμου, μέχρι την βυζαντινή ενορία και την κοινότητα της Τουρκοκρατίας.
Ο κοινοτισμός εδραιώνεται μόνο μέσα από την αμεσοδημοκρατική συγκρότηση των κοινοτήτων. Δεν νοείται πολιτική κοινότητα που δεν έχει δομές με βάση την Άμεση Δημοκρατία. Η έννοια του "κοινού", της "κοινότητας", στην νεωτερική περίοδο της ιστορίας εξισώθηκε με την έννοια της "κοινωνίας". Είναι τελείως διαφορετικές οι προσλήψεις των δύο εννοιών. Διαφέρουν ποιοτικά, γεωοικονομικά και γεωπολιτικά.
Το "κοινό", η "κοινότητα" λαμβάνει χώρα μόνο όταν οι άνθρωποι μοιράζονται έναν διαλεκτικό δημόσιο χώρο, έναν χώρο στον οποίο δεν πραγματοποιούνται μόνο συνελεύσεις ή ψηφοφορίες, αλλά πολύ περισσότερα πράγματα. Για αυτό και λέμε εμείς οι κοινοτιστές ότι δεν αρκεί μόνο να προωθήσουμε δημοκρατικές ψηφοφορίες σε μια κοινωνία, για να έχει αληθινή δημοκρατία. Δεν αρκεί αυτό. Στον κοινοτισμό η πολιτική και οι συλλογικές αποφάσεις είναι το αποτέλεσμα κοινοτικών θεσμών και αρχών που μεταβάλλουν ποιοτικά τα θεμέλια μιας κοινωνίας, προκειμένου να καταστεί κοινότητα.
Η καλλιτεχνική σημειωτική
Τι εννοούμε όταν λέμε ότι δεν αρκεί να παίρνουμε συλλογικά αποφάσεις; Μια πολιτική αμεσοδημοκρατική ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ συγκροτείται όταν η δημόσια αγορά λόγου, ο διαλεκτικός βίος απορρέει από πολλές πολιτιστικές και κοινωνικές συνιστώσες. Πρόκειται για τη σύνδεση της πολιτικής με κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου. Πολιτική που δεν προσδένεται με την τέχνη, την φύση και τον οίκο σταματά να λαμβάνεται ως πολιτική και μετατρέπεται σε δημόσια χειραγώγηση και ποδηγέτηση της πόλεως. Κάθε κοινότητα είναι ανάγκη να φανερώσει στους δημόσιους χώρους των πλατειών και των δημόσιων κτηρίων της τις αισθητικές αποτυπώσεις της καλλιτεχνικής της παράδοσης και ιστορίας. Οι τοπικοί μύθοι, τα ιστορικά πρόσωπα, τα τοπικά έργα τέχνης αρχαιολογικής και μεταφυσικής θεωρήσεως που σημάδεψαν πολιτιστικές πτυχές της κοινωνικής ζωής, αποκαλύπτουν στους πολίτες την γραμμική και κυκλική πορεία των κομβικών πράξεων των εντόπιων προγόνων και την σημειολογική-συμβολική συμβολή τους στην εξιδανίκευση του πολιτικού λόγου με όρους καθολικούς. Ο συγκεκριμένος τόπος και όλα τα παρεπόμενά του, δηλαδή η ιστορία του, το φυσικό τοπίο του, η αστική του δομή και ανάπτυξη, οι διαμορφωμένες εστίες όσμωσης της εκπαίδευσης, το οδικό του δίκτυο και οι υποδομές του και γενικότερα κάθε του δημόσια σχηματική διαμορφώνει το ανάλογο δημόσιο ύφος και ήθος των πολιτών του. Δεν ήταν τυχαίο καθόλου που οι αρχαίοι Αθηναίοι αγόρευαν και διαλέγονταν ενώπιον έργων υψηλής τέχνης και καλαισθησίας. Η καλλιτεχνική ομορφιά μεταμόρφωνε την κοινωνική ψυχοπαθολογία που σοβούσε στις επάλξεις της μικροκοινωνίας και την μετουσίωνε σε λόγο στο δημόσιο χώρο. Δηλαδή, τα δημόσια έργα τέχνης λειτουργούσαν καθαρά ως κοινωνικό θεραπευτικό κάθε κοινωνικής παθολογίας. Στις σημερινές κοινωνίες δεν υπάρχει ούτε δημόσιο βήμα λόγου (συνέλευση, δημοψήφισμα) ούτε δημόσια καλλιτεχνικά σύμβολα της πόλης που να φανερώνουν μια συγκεκριμένη πολιτιστική προσωπική ταυτότητα αξιών και προτύπων, που να συνεπαίρνει τους ανθρώπους και να τους καθιστά ΠΟΛΙΤΕΣ. Πολίτες είναι μόνο αυτοί που έλκονται και περιφέρονται γύρω από έναν κοινωνικό πόλο έλξης, την "Πόλιν", την ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ στην οποία αντικατοπτρίζονται και φανερώνεται όλα τα καθολικά δημόσια σύμβολα που μαγνητίζουν σε έναν άξονα όλους τους ανθρώπους ως πολίτες.
Πώς διαρθρώνεται λοιπόν το τρίπτυχο ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ-ΕΘΝΟΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ-ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΘΝΩΝ:
Στην μικρή κλίμακα των γειτονιών, της εργασίας, της οικογένειας, της παρέας και των κοινωνικών συναναστροφών (Κοινότητα Προσώπων) οι πολίτες συνάπτουν σχέσεις που αντικατοπτρίζουν όψεις, νοερές σκιάσεις και εντυπώσεις ετερότητας μεταξύ ανθρώπων. Κάθε κοινωνική αλληλεπίδραση στο δημόσιο χώρο μεταβάλλει δυναμικά την αντίληψη του ανθρώπου για τον τρόπο που προσλαμβάνει τα πάντα γύρω του και μέσα του. Εκεί, στη μικρή κλίμακα, συλλαμβάνεται το άτομο, μέσα από τη συγκρότηση μορφών κοινοτήτων, όπως οι οικοκοινότητες (μέχρι 50 πρόσωπα), τα οικοχωριά (από 50 μέχρι 150 πρόσωπα) και τους οικοδήμους (από 150 μέχρι 2000 πρόσωπα). Οι μορφές αυτές κοινοτήτων χαρακτηρίζονται για την οικονομική και πολιτική τους αυτάρκεια και αποτελούν χειραφετημένα κοινοτικά κύτταρα μιας δημοκρατικής πολιτείας.
Στην μεγαλύτερη κλίμακα του εθνικού κράτους (Έθνος Κοινοτήτων) συναντάμε την αρμονική πολιτική ενότητα των δήμων και των περιφερειών ως μεσαίου βαθμού κοινοτήτων που συγκροτούν το έθνος, την πολιτιστική συλλογικότητα κοινών αξόνων (κοινή γλώσσα, κοινά έθιμα, κοινή προοπτική). Στην ελληνική περίπτωση η ιστορική πολιτιστική συλλογικότητα του ελληνικού έθνους αναγεννιέται και μεσουρανεί μόνο όταν συντάσσεται κατά πολιτικές αμεσοδημοκρατικές κοινότητες, ενώ παράλληλα οι τελευταίες διακρίνονται για την ελεύθερη σχέση και επικοινωνία τους με κάθε είδους πολιτισμικές κοινότητες ετερότητας.
Στην κλίμακα της οικουμένης (Κοινότητα Εθνών) φανερώνεται η δυναμική σχέση και ενότητα διαφορετικών πολιτισμών, μεταξύ εθνών ή κρατικών οντοτήτων. Τα κράτη ή τα έθνη μπορούν να συγκροτήσουν ένα ηπειρωτικό πολιτισμικό μωσαϊκό πολιτικών κοινοτήτων με βάση την άμεση δημοκρατία. Η Ευρώπη ή οποιαδήποτε υπερεθνική ή υπερκρατική οντότητα, μόνο μέσα από μια τέτοια κοινοτική προοπτική έχουν μέλλον για την επιβίωσή τους.
Ακολουθεί απόσπασμα από το dikaiopolis.gr:
Οι κοινότητες των Ελλήνων υπήρξαν διαχρονικά κοινότητες βιοτικού νοήματος, και όχι κοινότητες ανάγκης, χρηστικότητος ή τυχαιότητας. Θεμέλιο τους αποτέλεσε η κοινή νοηματοδότηση του βίου, η κοινή κοσμοαντίληψη, οι κοινές θρησκευτικές παραδόσεις, η συλλογικότητα του βίου, που παρήγαγε έναν άνθρωπο αδιάσπαστα δεμένο με την κοινότητα του, ταυτόχρονα ελεύθερο και τελειούμενο διά της συλλογικότητας.
Το πολιτισμικό πρόταγμα του Ελληνισμού ερείδεται πάνω στην έννοια του Προσώπου, του υποκειμένου που νοηματοδοτεί τη ζωή του ως άθλημα Αλήθειας και ανακαλύπτει την αλήθεια αυτή στην έννοια της Αγάπης. Το αγαπητικό υποκείμενο αναπτύσσει, αναγκαία, τον υπαρκτικό του τρόπο, σε κοινωνία με άλλα Πρόσωπα, σε Κοινότητα. Οι Κοινότητες αυτές, ενωμένες στά οντολογικά τους υπόβαθρα, κοινωνώντας με την Αλήθεια μέσω της ελληνικής γλώσσας, αποτέλεσαν τα κύτταρα του ζωντανού Ελληνικού Έθνους και παρήγαγαν την ελληνική πολιτισμική πρόταση.
Η αντοχή της στο χρόνο, το βάθος της πνευματικής της παραγωγής, η ποιότητα των ανθρώπων και των σχέσεων που δόμησε μαρτυρούν την διαχρονική της αξία εισφέροντας τόσο όσο ελάχιστες παραδόσεις στη διαλεκτική σχέση των πολιτισμών της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής.
2. Ωστόσο, στη σύγχρονη πραγματικότητα που γέννησε η Βιομηχανική Επανάσταση και διαμόρφωσε η αχαλίνωτη Παγκοσμιοποίηση, η οντολογία αυτή βάλλεται ανηλεώς και αδιάκοπα σε όλα της τα επίπεδα, και πρωτίστως στη βάση της, τον άνθρωπο.
Το Πρόσωπο ακρωτηριάζεται και περιορίζεται μετατρεπόμενο σε Άτομο, homo economicus με αποκλειστική υπόσταση την οικονομιστική καταναλωτική/χρησιμοθηρική. Ο πολυεπίπεδος εσωτερικός κατακερματισμός του επιφέρει και τον κατακερματισμό των συλλογικοτήτων που αποτέλεσε. Η Κοινότητα δίδει τη θέση της σε ένα απρόσωπο άθροισμα τυχαίως συμβιούντων, και το Έθνος αποδομείται, αφού πρώτα έχει μετατραπεί σε απλό πολιτικό ιδεολόγημα, αντί για ζώσα πραγματικότητα.
Η ιστορική αυτή διαδικασία παράγει ένα αποτέλεσμα που με πολιτικοκοινωνικούς όρους δεν είναι ουδέτερο, προδίδοντας έτσι τις ιστορικές δυνάμεις που την πυροδοτούν. Η Κυρίαρχη Αγορά, δηλαδή το καθαγιασμένο από τον οικονομισμό συσσωρευμένο κεφάλαιο, κατορθώνει να εκβιομηχανίσει τον ίδιο τον άνθρωπο και τις σχέσεις του, αποδομώντας κάθε συλλογικότητα που στέκεται στο δρόμο της κυριαρχίας της, αφανίζοντας το δημοκρατικό ήθος, εκμηδενίζοντας κάθε ηθική και πολιτική αντίσταση, κάθε κατάκτηση και σύλληψη ελευθερίας, αξιοπρέπειας, ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης.
