Από το έργο του φιλοσόφου σώθηκαν 35 διάλογοι και 13 επιστολές. Σήμερα, θεωρούνται γνήσια έργα του 26 διάλογοι, η Απολογία Σωκράτους και η Εβδόμη επιστολή, που αποτελεί την πνευματική και πολιτική αυτοβιογραφία του Πλάτωνα. Η χρονολόγηση των έργων δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Στους πρώτους διαλόγους τίθενται ερωτήματα και ακολουθεί σχετική συζήτηση. Ακολουθούν τα μεγάλα έργα (Φαίδων, Συμπόσιον, Φαίδρος, Πολιτεία), όπου εμπεριέχονται οι απόψεις του Πλάτωνα για σημαντικά θεμελιακά ζητήματα. Τέλος, έχουμε τα έργα στα οποία η πλατωνική σκέψη προσεγγίζει πιο ειδικά προβλήματα, κοσμολογικά και πολιτειακά.
Ο Πλάτων έδωσε στο έργο του διαλογική μορφή εκτός από την Απολογία και τις Επιστολές. Αυτό οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι και ο δάσκαλός του Σωκράτης δίδασκε διαλογικά και ο ίδιος πίστευε ότι η διάνοια είναι διάλογος της ψυχής με τον εαυτό της. Οι διάλογοι, εκτός από τους Νόμους, έχουν κύριο συνομιλητή το Σωκράτη και τιτλοφορούνται από το όνομα κάποιου από τα πρόσωπα που διαλέγονται μαζί του. Το Συμπόσιον, η Πολιτεία και οι Νόμοι έχουν τίτλο σχετικό με το περιεχόμενό τους. Στον πρόλογο κάθε διαλόγου γνωρίζουμε τον τόπο, τα πρόσωπα και τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες διεξάγεται η συζήτηση. Βασικά στοιχεία της συζήτησης είναι οι ερωταποκρίσεις, δηλαδή η διαλεκτική που εφαρμόζει ο Σωκράτης. Το συμπέρασμα διατυπώνεται με πολλές μορφές. Μερικές φορές η συζήτηση τελειώνει με έναν ορισμό κοινά αποδεκτό από τους συνομιλητές, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η συζήτηση δεν καταλήγει πουθενά και η λύση του προβλήματος αναβάλλεται. Άλλοτε, πάλι, το συμπέρασμα διατυπώνεται με μύθο. Γενικά, οι διάλογοι περιέχουν χαριτωμένες, ζωηρές και παιγνιώδεις σκηνές, και αποτελούν ένα φιλοσοφικό παιχνίδι (παιδιά, ή), γιατί ο Πλάτων πίστευε ότι το παιχνίδι έχει παιδευτική σημασία και όλα τα μαθήματα θα έπρεπε να γίνονται με μορφή παιχνιδιού.
Οι μύθοι είναι διάσπαρτοι στους μεγάλους διαλόγους του Πλάτωνα και αποκαλύπτουν τέλεια τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποίησε το είδος αυτό της φιλοσοφικής διδαχής. Ο μύθος έχει αυτάρκεια και είναι μοναδικός· αποτελεί συστατικό μέρος του διαλόγου και παρεμβάλλεται, στην κατάλληλη στιγμή, για την αναζήτηση της αλήθειας. Ο μύθος αποτελεί ένα λόγο είκαστικό (= εικονιστικό) της αλήθειας, γιατί μιλάει με εικόνες και σύμβολα. Λόγος και μύθος εκφράζουν τη δυναμικότητα του πλατωνικού έργου και γίνονται οι δύο πόλοι του διαλόγου. Ο Πλάτων με το μύθο προσπαθεί να εκφράσει την εμπειρία που δεν αποδεικνύεται λογικά. Ο έρωτας, η ελευθερία, ο θάνατος, η κρίση της ψυχής, η αμοιβή και η τιμωρία της κ.ά. είναι θέματα του φιλοσοφικού μύθου. Έξοχοι πλατωνικοί μύθοι είναι: το δακτυλίδι του Γύγη για τη δικαιοσύνη, ο μύθος της Διοτίμας για τον έρωτα, του Προμηθέα και του Επιμηθέα για τη γένεση του κόσμου, η αλληγορία του σπηλαίου για την παιδεία, ο μύθος των τζιτζικιών για τη μουσική, ο μύθος της ψυχής κ.ά. Όλοι οι μύθοι προβάλλονται επιβλητικά, με την τέχνη της δραματικής αναπαράστασης, με μορφές ποιητικές.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Πλάτων είναι η καθαρή αττική διάλεκτος, με ποιητικές επιδράσεις. Οι φράσεις του άλλοτε είναι σύντομες και άλλοτε εκτεταμένες, ενώ μερικές φορές δεν αποφεύγει τις συντακτικές ανακολουθίες μιμούμενος το ύφος του προφορικού λόγου. Πολλά σημεία των διαλόγων είναι απλά, με κοινές λέξεις και παροιμίες· άλλα πάλι είναι πιο σύνθετα, με περιγραφές και εκτενείς στοχασμούς. Ως προς την πυκνότητα του ύφους, μπορεί να συγκριθεί με το Θουκυδίδη.
ΕΡΓΑ-ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ:
ΣΟΦΙΣΤΗΣ (Περί του μη όντος και του ψεύδους - ομιλητής: Ελεάτης Ξένος)
ΠΟΛΙΤΕΙΑ (Δικαιοσύνη - Η δημιουργία της Ιδανικής Πολιτείας - Τριμερής ψυχή - Εκπαίδευση των Φιλοσόφων-Βασιλέων - ομιλητής: Σωκράτης)
ΝΟΜΟΙ Α΄ - Ζ΄ , ΝΟΜΟΙ Η΄ - ΙΒ΄ (Σύσταση μιας φανταστικής πόλης με βάση ένα σύστημα νόμων - ομιλητής: Ένας Αθηναίος επισκέπτης στην Κρήτη)
ΕΠΙΝΟΜΙΣ (Η σοφία και πώς θα την αποκτήσει το κυβερνητικό συμβούλιο της Πόλης - ομιλητής: Ένας Αθηναίος επισκέπτης στην Κρήτη)
Σχετικά με τους πλατωνικούς διαλόγους
Το σύνολο του πλατωνικού έργου αποτελείται από σαράντα δύο έργα, όλα σε διαλογική µορφή εκτός από την Απολογία, δεκατρείς
Επιστολές και κάποια Επιγράµµατα. Κάποιοι από τους διαλόγους θεωρούνταν νόθοι ήδη από την αρχαιότητα, ενώ η γνησιότητα
κάποιων άλλων έχει αµφισβητηθεί από τους σύγχρονους µελετητές. Οι πλατωνικοί διάλογοι καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα θεµάτων
όπως η επιστηµολογία, η µεταφυσική, η ηθική, η πολιτική, και η αισθητική. Το αξιοσηµείωτο είναι ότι ο Πλάτων δεν εξαντλεί την
πραγµάτευση του κάθε θέµατος σ’ έναν µόνο διάλογο, αλλά προσεγγίζει το ίδιο θέµα σε αρκετούς διαλόγους – καταλήγοντας
πολλές φορές σε διαφορετικές και αντιφατικές µεταξύ τους θέσεις – µε διαφορετικούς κάθε φορά πρωταγωνιστές. Εξαιρείται,
βέβαια, ο Σωκράτης ο οποίος είναι ο κύριος οµιλητής όλων σχεδόν των διαλόγων.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των πλατωνικών διαλόγων είναι ότι δεν έχουν όλοι την ίδια µορφή. Κάποιοι διάλογοι ξεκινούν
απευθείας ως δραµατική συζήτηση. Στον Ευθύφρονα, για παράδειγµα, ο Σωκράτης συναντά τον Ευθύφρονα έξω από το δικαστήριο
όπου ο Ευθύφρων κατευθύνεται για να εναγάγει τον πατέρα του για ανοσιότητα και ο Σωκράτης για να υπερασπίσει τον εαυτό του
ενάντια στις κατηγορίες που του απήγγειλαν οι κατήγοροί του. Άλλοι διάλογοι πάλι έχουν την µορφή εγκιβωτισµένου διαλόγου τον
οποίο αναπαράγει είτε ο ίδιος ο Σωκράτης (π.χ. Πολιτεία, Πρωταγόρας) είτε κάποιος άλλος (π.χ. Συµπόσιο όπου τη συνάντηση στο
σπίτι του Αγάθωνα την αφηγείται ο Απολλόδωρος σε κάποιον ανώνυµο φίλο του).
Εντύπωση προκαλεί, επίσης, το γεγονός ότι ο ίδιος ο Πλάτων απουσιάζει από όλους τους διαλόγους. Το όνοµά του αναφέρεται µόνο
τρεις φορές σ’ όλο το corpus, δύο φορές στην Απολογία όπου παρευρίσκεται στο δικαστήριο και άλλη µια φορά στον Φαίδωνα όπου
αναφέρεται η απουσία του λόγω ασθένειας από τη συνάντηση των µαθητών του Σωκράτη στη φυλακή. Γι αυτό υποτίθεται ότι στους
διαλόγους δεν εκφράζονται οι απόψεις του ίδιου του Πλάτωνα αλλά των πρωταγωνιστών του κάθε διαλόγου συµπεριλαµβανοµένου
του ίδιου του Σωκράτη. Τι καταλαβαίνει, λοιπόν, ο αναγνώστης των διαλόγων του Πλάτωνα διαβάζοντας ένα φιλοσοφικό έργο από
το οποίο απουσιάζει ο ίδιος ο συγγραφέας, ενώ υπάρχουν µια σειρά προσώπων µε τα οποία διαλέγεται ο Σωκράτης, τα επιχειρήµατα
έχουν συνήθως έναν χαρακτήρα αινιγµατικό και τελικά η ίδια η συζήτηση – σε µερικούς διαλόγους – καταλήγει σε αδιέξοδο;
Όλα τα παραπάνω αποτελούν λογοτεχνικά εργαλεία του Πλάτωνα προκειµένου να προκαλέσει τον αναγνώστη να συµµετέχει στη
διαλογική δράση ερµηνεύοντας τα λεγόµενα των πρωταγωνιστών και κατανοώντας τον τρόπο µε τον οποίο διεξάγεται µια
φιλοσοφική συζήτηση µέσω της οποίας οι διαφορετικές απόψεις είναι δυνατόν να καταλήξουν σε µια ενιαία θέση. Με αυτόν τον
τρόπο ο αναγνώστης καλείται να αναλογιστεί τη φύση του διαλόγου και να αρχίσει να αντιλαµβάνεται ότι στην πραγµατικότητα ο
πλατωνικός διάλογος αναπαριστά τη µέθοδο µε την οποία σκεφτόµαστε και φτάνουµε στη διατύπωση κρίσεων. Έτσι, εξηγείται ίσως
και η απουσία του Πλάτωνα από τους διαλόγους, αφήνοντας τους πρωταγωνιστές του να µιλούν, ενώ ο ίδιος αποστασιοποιείται από
όσα αυτοί λένε. Η παρουσία του και η έκθεση των θέσεων του µε έναν τρόπο δογµατικό πιθανόν να αποθάρρυνε τον αναγνώστη
από το να σκεφτεί και να κάνει αυτό ακριβώς που ο ίδιος επιδιώκει µέσω του διαλόγου: να τον παρακινήσει δηλαδή να διεξάγει
έναν εσωτερικό διάλογο µε το ίδιο του τον εαυτό.
πηγή κειμένου: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
