Το 1972, ένας φαρμακοποιός από τη Ρώμη, ο Stefano Mariottini, έκανε διακοπές στο Ριάτσε της Ιταλίας (στη «μύτη» της μπότας). Βουτώντας με το ψαροντούφεκό του σε βάθος 9 περίπου μέτρων από την ακτή, ανακάλυψε ένα ανθρώπινο χέρι μισοθαμμένο στην άμμο. Ήταν τόσο ρεαλιστικό που νόμισε πως επρόκειτο για πτώμα. Κοιτάζοντας προσεκτικότερα, διαπίστωσε πως ήταν τμήμα ενός αγάλματος που ήταν ξαπλωμένο στο ένα πλευρό, ενώ δίπλα βρισκόταν κι άλλο ένα άγαλμα, ξαπλωμένο ανάσκελα. Ενημέρωσε τις αρχές και δύτες της αστυνομίας επέστρεψαν με μπαλόνια οξυγόνου, με τα οποία ανασήκωσαν προσεκτικά τα αγάλματα από το βυθό.
Η ανακάλυψη προκάλεσε αίσθηση. Ελάχιστα αρχαία χάλκινα αγάλματα σώζονται μέχρι σήμερα, καθώς τα περισσότερα κατέληξαν στο χυτήριο για το πολύτιμο μέταλλό τους. Τα περισσότερα από τα αρχαία ελληνικά χάλκινα είναι γνωστά μόνο από μεταγενέστερα μαρμάρινα Ρωμαϊκά αντίγραφα. Η ανακάλυψη δύο ολόκληρων, υπερφυσικών αρχαιοελληνικών αγαλμάτων τόσο κοντά στην ακτή (ή οπουδήποτε αλλού) είναι κάτι σπάνιο.
Τα αγάλματα στάλθηκαν στο Εθνικό Μουσείο στο Ρήγιο (Reggio) της Καλαβρίας για καθαρισμό και συντήρηση. Οι ειδικοί επιβεβαίωσαν εκεί ότι πράγματι επρόκειτο για πρωτότυπα αρχαιοελληνικά έργα του πρώιμου κλασσικού ρυθμού από τον 5ο αιώνα π.Χ. Οι εργασίες συντήρησης συνεχίστηκαν στο Ρήγιο ως το 1975, χρονιά που τα αγάλματα στάλθηκαν στη Φλωρεντία για επιπλέον συντήρηση στα καλύτερα εξοπλισμένα εργαστήρια της πόλης. Όταν καθαρίστηκαν, τα αγάλματα αποκάλυψαν εξαιρετικές λεπτομέρειες, όπως ασημένιες βλεφαρίδες, χείλη και θηλές στήθους από χαλκό, ασημένια δόντια και ένθετα μάτια από ελεφαντόδοντο και γυαλί.
[Χωρίς επιγραφές ή άλλα στοιχεία,] δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποιον απεικονίζουν. Έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες, που υποστηρίζουν τον ένα ή άλλο ήρωα της ελληνικής λογοτεχνίας. Και τα δύο αγάλματα κάποτε κρατούσαν ασπίδες και δόρατα, οπότε μάλλον αναπαριστούν πολεμιστές. Ο πρώτος, με τις πλούσιες μπούκλες στα μαλλιά και τα ασημένια δόντια που μόλις διακρίνονται μέσα από τα μισάνοιχτα χείλη του, είναι γνωστός ως Riace A. Ο δεύτερος, με το κράνος και τα ελαφρά γουρλωμένα μάτια, είναι γνωστός ως Riace B. Βασιζόμενοι αποκλειστικά στο μισάνοιχτο στόμα και τα δόντια του Α (χαρακτηριστικό μοναδικό στην ελληνική γλυπτική) καθώς και στα ορθάνοιχτα μάτια του Β, μια θεωρία υποστηρίζει ότι πρόκειται για τους ήρωες Τυδέα και Αμφιάραο, δύο από τους πολεμιστές που στρατολόγησε ο Πολυνείκης για να επιτεθεί στη Θήβα, στην τραγωδία του Αισχύλου Επτά επί Θήβαις.
Σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία, ο ανδριάντας Α απεικονίζει τον Τυδέα, ο οποίος έφαγε το μυαλό του αντιπάλου του, ο οποίος τον είχε πληγώσει θανάσιμα, πράγμα που εξηγεί την έμφαση στα δόντια. Σε αυτή την περίπτωση ο Β θα πρέπει να είναι ο Αμφιάραος, που ήταν μάντης, καθώς οι μάντεις συχνά απεικονίζονται με μάτια διάπλατα ανοιχτά.
Οι εργασίες συντήρησης ολοκληρώθηκαν το 1980. Τότε οι «Πολεμιστές του Ριάτσε» εκτέθηκαν για σύντομο χρονικό διάστημα στη Φλωρεντία και την Ιταλία, πριν επιστρέψουν στο Ρήγιο. Είχα την τύχη να τους δω στη Ρώμη όταν ήμουν μικρό παιδί […]. Τα πλήθη είχαν ξετρελλαθεί. Στο σπίτι των γονιών μου βρίσκονται ακόμη κορνιζαρισμένες οι αφίσσες των πολεμιστών τις οποίες αγόρασαν από το πωλητήριο του μουσείου. Ήταν μεγάλη ευτυχία που τους είδαμε τότε γιατί, λόγω της μεγάλης τους ευπάθειας, τα αγάλματα δεν έχουν ταξιδέψει από τότε.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τα αγάλματα άρχισαν να εμφανίζουν σημάδια περαιτέρω επιδείνωσης. Οι συντηρητές της Φλωρεντίας είχαν αποφύγει να απομακρύνουν τα υπολείμματα της οργανικής ύλης των πυρήνων της χύτευσης, με αποτέλεσμα αυτά να υποστούν αποσύνθεση που δημιούργησε προβλήματα για το μπρούτζινο περίβλημα. Μια δεύτερη συντήρηση, το 1995, απομάκρυνε πλήρως αυτά τα υλικά (απανθρακωμένο ξύλο, φυτικές ύλες, τρίχες ζώων), τα οποία διατηρήθηκαν για να χρονολογηθούν. Τα αποτελέσματα ωστόσο της χρονολόγησης δεν ήταν σαφή.
Το 2009, ξεκίνησε μια ριζική ανακαίνιση του Εθνικού Μουσείου στο Ρήγιο. Για να διατηρηθούν ασφαλή, εκμεταλλευόμενα συγχρόνως το χρόνο που το μουσείο θα ήταν κλειστό, τα δύο αγάλματα μεταφέρθηκαν στο Palazzo Campanella, στη Ρώμη, όπου υποβλήθηκαν σε εξονυχιστικές διαγνωστικές εξετάσεις και περαιτέρω εργασίες συντήρησης, σε ένα ειδικό μονωμένο χώρο με ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, παραμένοντας ωστόσο στη διάθεση των επισκεπτών.
Το πρόγραμμα είχε προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το Μάρτιο του 2011, ώστε να μπορέσουν να επιστρέψουν στο Εθνικό Μουσείο για τον εορτασμό της 150ης επετείου της ενοποίησης της Ιταλίας. Ωστόσο, η συντήρηση των αγαλμάτων δεν είχε ολοκληρωθεί ως τα τέλη του 2011, ενώ οι εργασίες στο Μουσείο βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη.
Έτσι, προς το παρόν βρίσκονται ακόμη στον κλιματιζόμενο χώρο τους στο Palazzo Campanella, ενώ η ανακαίνιση του Μουσείου καθυστερεί λόγω περικοπών στον προϋπολογισμό. Ωστόσο, πρόσφατα, τα τελευταία έξι εκατομμύρια ευρώ μεταφέρθηκαν στο λογαριασμό του μουσείου, το οποίο ευελπιστεί να είναι έτοιμο να δεχτεί τους πολεμιστές μέχρι το Δεκέμβριο αυτής της χρονιάς.
Το βίντεο που ακολουθεί είναι στα Ιταλικά, αξίζει όμως να το παρακολουθήσετε, έστω κι αν δεν καταλαβαίνετε τη γλώσσα, για να δείτε πώς μεταφέρθηκαν τα δύο αγάλματα από το Εθνικό Μουσείο στο Palazzo Campanella το 2009.
Μερικά σημεία ενδιαφέροντος από τις συνεντεύξεις:
Η Simonetta Bonomi, έφορος αρχαιοτήτων της Καλαβρίας, επισημαίνει ότι οι εργασίες συντήρησης είναι συνδεδεμένες με τις εορταστικές εκδηλώσεις του 2011 για την ιταλική ενοποίηση και ότι, μολονότι ο σχεδιασμός της μετακίνησης έγινε πολύ προσεκτικά, η μεταφορά έπρεπε να γίνει ταχύτατα ώστε τα αγάλματα να ταλαιπωρηθούν όσο το δυνατόν λιγότερο.
Ο Pasquale Dapoto, επικεφαλής αρχαιολόγος του εργαστηρίου συντήρησης, βλέπει, με ιδιαίτερα ποιητικό τρόπο, τα αγάλματα ως σύμβολα δύναμης που ωστόσο, σήμερα είναι εξαιρετικά εύθραυστα, λόγω της παραμονής τους στο βυθό της θάλασσας για 25 περίπου αιώνες. Περιγράφει επίσης τη δυσκολία του να αποσπαστούν τα αγάλματα από την αντισεισμική βάση στην οποία είχαν τοποθετηθεί με ράβδους που ξεκινούσαν από το μηχανισμό της βάσης και, μέσω των ποδιών, έφταναν έως τον κορμό.
πηγή: aristotelisguidegr.wordpress.com
