ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ - Ο ΝΟΥΣ

55. – Απόσπασμα 12 Diels-Kranz

Προλογικά

Ο Αναξαγόρας γεννήθηκε στην πόλη Κλαζομενές της Μ. Ασίας, έζησε όμως περισσότερο από δύο δεκαετίες στη Αθήνα, όπου συνέβαλε αποφασιστικά στη  διάδοση της μελέτης της φυσικής φιλοσοφίας (σύμφωνα με κάποιες αρχαίες μαρτυρίες κατηγορήθηκε για αθεΐα και αναγκάστηκε να φύγει από την πόλη γύρω στα 433 π.Χ.). Στο βιβλίο του Περί φύσεως, που ήταν γραμμένο σε ιωνική διάλεκτο και πρέπει να κυκλοφορούσε ευρέως στην Αθήνα, εξέθετε τη φυσική φιλοσοφία του. Οι βασικές απόψεις του ήταν συνοπτικά οι εξής: (1) ο κόσμος προήλθε από μια αρχική συμπαγή μάζα, από την οποία προέκυψαν αργότερα τα πάντα· (2) καθετί που διαφοροποιήθηκε τότε (ή διαφοροποιείται τώρα) περιέχει ένα μέρος από όλα τα πράγματα εκτός από τον Νου, ο οποίος υπάρχει μόνο σε έμβια όντα· (3) εκτός από τον νου του κάθε ανθρώπου, υπάρχει και ο Νους του κόσμου, ο οποίος γνωρίζει τα επιμέρους στοιχεία και τα έθεσε στην αρχή της δημιουργίας του κόσμου σε κίνηση· (4) ο Νους αυτός δεν είναι πνεύμα, αλλά το πιο καθαρό και λεπτό από όλα τα αντικείμενα. Με τις αντιλήψεις του για τον Νου ο Αναξαγόρας είναι ο πρώτος που σαφώς διακρίνει την ύλη από το πνεύμα. Ως προς το ύφος αξιοπρόσεκτα στο απόσπασμα που ακολουθεί είναι δύο στοιχεία χαρακτηριστικά του πρώιμου πεζού λόγου: η συχνή επανάληψη ορισμένων κρίσιμων λέξεων (κυρίως της λέξης νοῦς) και το λεκτικό σχήμα να αρχίζει μια πρόταση με τη λέξη που τελειώνει η προηγούμενη.

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ - ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

53. - Περί φύσεως (Απόσπασμα 1, 123, 107, 93, 2, 51, 101, 53, 60, 30, 94, 119, 43, 44 Diels - Kranz)

Προλογικά

Το μοναδικό έργο που έγραψε ο Ηράκλειτος από την Έφεσο ήταν σε πεζό λόγο και φέρει, όπως και τα έργα των άλλων φυσικών φιλοσόφων, τον (πιθανότατα νόθο) τίτλο Περί φύσεως. Κύριο χαρακτηριστικό του ύφους του είναι ο συνειδητά αφοριστικός, εύκολα απομνημονεύσιμος αλλά συνάμα και δυσνόητος λόγος, που του έδωσε ήδη στην αρχαιότητα των χαρακτηρισμό του "σκοτεινού". Βασικά στοιχεία της διδασκαλίας του: (1) Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίσουν τον Λόγο (πιθανώς σημαίνει: βασική ενοποιητική αρχή ή "δομικό σχέδιο" του κόσμου και των πραγμάτων), τον οποίο κατέχει ο ίδιος ο φιλόσοφος. (2) Ο κόσμος μεταβάλλεται ασταμάτητα. (3) Ο κόσμος είναι μια αιώνια φωτιά (η φωτιά αποτελεί σύμβολο της αέναης μεταβολής). (4) Η ισορροπία του κόσμου διατηρείται μόνον με τον συνεχή ανταγωνισμό των αντίθετων· ο πόλεμος είναι πατέρας και βασιλιάς όλων. Από τα σωζόμενα αποσπάσματα συνάγεται ότι το έργο είχε τριμερή διάρθρωση: στο πρώτο μέρος παρουσιαζόταν η θεωρία για το βαθύτερο νόημα των πραγμάτων, δηλαδή η "θεωρία περί Λόγου", στο δεύτερο η "θεωρία της φωτιάς", ενώ το τρίτο περιλάμβανε αποφάνσεις για ηθικά και πολιτικά ζητήματα (από το πρώτο μέρος προέρχονται τα αποσπάσματα α-θ, από το δεύτερο τα ι-ια, ενώ από το τρίτο τα ιβ-ιδ).

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ - ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ

Το έργο του Μάρκου Αυρήλιου Τα εις εαυτόν γράφτηκε μετά το 172 μ.Χ  ενώ ο συγγραφέας κατείχε ήδη το αυτοκρατορικό αξίωμα (161-180 μ.Χ.). Είναι γραμμένο στην Ελληνική -τη γλώσσα των μορφωένων Ρωμαίων - και παραδίδεται διαιρεμένο σε δώδεκα βιβλία (η διαίρεση δεν ανταποκρίνεται σε εσωτερικά κριτήρια και επομένως δεν πρέπει να οφείλεται στον ίδιο τον συγγραφέα). Εκτός από το πρώτο βιβλίο, το οποίο, αν και γράφτηκε τελευταίο, προτάχθηκε εκ των υστέρων ως εισαγωγή και αναφέρεται στις οφειλές του Αυρηλίου σε συγγενείς και δασκάλους, τα υπόλοιπα έχουν τη μορφή σκόρπιων στοχασμών σε αφοριστικό ύφος, παραινέσεων εἰς ἑαυτόν χωρίς καμιά συστηματική κατάταξη. Ως προς το περιεχόμενο το έργο εντάσσεται στην παράδοση της στωικής φιλοσοφίας με ιδιαίτερα έκδηλη την επίδραση του Επικτήτου (55-120 μ.Χ). 

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ - ΟΙ ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΕΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

«Οι ασκήσεις της Μνήμης αποτελούν ενδυνάμωση της Ψυχής»

Ο συσχετισμός της άσκησης της μνήμης με τη λειτουργία των δομών του εγκεφάλου και την ενεργοποίηση πολλαπλών κέντρων του. Ποια η σχέση της μνημονικής τέχνης με την αστρονομία, τα ομηρικά έπη, τον νου, την ψυχή και το "διαλογίζεσθαι";

Ξεφυλλίζοντας τις σύγχρονες ανατυπώσεις κειμένων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τα λιγοστά και αποσπασματικά "απομεινάρια" ενός ολόκληρου κόσμου και ενός σώματος γνώσης -που μας πληγώνει να σκεφτόμαστε ότι κάποτε ήταν ενιαίο- δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθουμε τη σκέψη μας να "μουδιάζει".

Αν αποτολμούσαμε να εξετάσουμε συνολικά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, η κυρίαρχη διαπίστωση στην οποία θα καταλήγαμε, θα ήταν ότι πρόκειται για ένα δημιούργημα πνευματικά ανώτερο, την αντανάκλαση της συλλογικής σκέψης πολλών ξεχωριστών διανοιών, οι οποίες για κάποιο "άγνωστο" λόγο, συνυπήρξαν στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

ΖΙΓΚΜΟΥΝΤ ΜΠΑΟΥΜΑΝ - ΜΑΣ ΩΦΕΛΕΙ Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΟΛΙΓΩΝ;

Μια μελέτη από το Παγκόσμιο Ινστιτούτο για την Έρευνα της Οικονομικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου των Ηνωμένων Εθνών παρουσιάζει ότι το 1% των πιο πλούσιων ενηλίκων κατείχε μόνο του το 40% των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων το 2000, και ότι το 10% των πιο πλουσίων έλεγχε το 85% του παγκόσμιου συνολικού πλούτου. Το κατώτερο ήμισυ του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού κατείχε το 1% του παγκόσμιου πλούτου. [i] Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από ένα στιγμιότυπο μιας συνεχούς διαδικασίας… Όλο και πιο δυσάρεστα και χειρότερα από ποτέ εμφανίζονται καθημερινά τα νέα για την ισότητα των ανθρώπων καθώς και για την ποιότητα της ζωής όλων μας.

ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ - ΠΕΡΙ ΟΛΙΓΑΡΧΙΑΣ

Προλογικά

Στο κεφάλαιο που παρατίθεται εδώ ο Θεόφραστος σκιαγραφεί τον τύπο του εμπαθούς και στενόμυαλου ολιγαρχικού. Ο ολιγαρχικός περιγράφεται σε δύο σκηνές: στην εκκλησία του δήμου, όπου προφανώς συζητείται η εκλογή των δέκα επιμελητών για την πομπή των Μεγάλων Διονυσίων, και στον δρόμο. Και στις δύο περιπτώσεις ο ολιγαρχικός παρουσιάζεται κυρίως μέσα από στερεότυπες φράσεις που απηχούσαν πολιτικά συνθήματα. Η χρήση τους δίνει ζωντάνια στην περιγραφή, αλλά φανερώνει συγχρόνως τη στενότητα της αντίληψης του ολιγαρχικού. Το ίδιο δείχνουν και οι αστείες απαιτήσεις που προβάλλει, (όπως αυτή π.χ. να δοθεί απεριόριστη εξουσία στο σχετικά ασήμαντο αξίωμα των επιμελητών).

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ, ΤΟ ΩΡΑΙΟ ΚΑΙ Ο ΕΡΩΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΛΩΤΙΝΟΥ

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση και κατανόηση των αντιλήψεων του Πλωτίνου πάνω στο κάλλος και την τέχνη, σκόπιμη είναι η αναφορά και η εξέταση του μεταφυσικού συστήματος του. Ο Bychkov προσπάθησε να συλλάβει το οντολογικό σχήμα της φιλοσοφίας του Πλωτίνου και να αποδώσει το διάγραμμα του κόσμου πάνω στο ιεραρχικό σύστημα της ωραιότητας, σχηματικά:

ΛΟΓΙΚΟΣ ΘΕΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ

Παραδοσιακά στις φυσικές επιστήμες η κυρίαρχη τριάδα είναι η Φυσική, η Χημεία και η Βιολογία. Στη συστημική αυτή κατάταξη, η οποία βασίζεται στην αυξανόμενη συνθετότητα του αντικειμένου διερεύνησης – και περιλαμβάνει ακόμη την Ανθρωπολογία και τις Κοινωνικές Επιστήμες -, η Φυσική καταλαμβάνει τη βάση της ιεραρχίας. Αυτό έγκειται στο αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το αντικείμενο της σχετίζεται με τη μελέτη της φύσης και των φυσικών φαινομένων. Οι άλλες επιστήμες μπορεί να αντιπροσωπεύουν υψηλότερα επίπεδα πολυπλοκότητας, θεωρούνται όμως «υποδεέστερες», από την άποψη ότι βρίσκονται μακρύτερα από τη στοιχειώδη μορφή ή ουσία της ύλης.

Η ΥΠΕΡΤΑΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

             Η Αθηνά και ο Διοκλής



Προλογικά

Καθώς εκπίπτει η ανθρώπινη ψυχή στον κόσμο της γένεσης, η λήθη κατακλύζει το είναι της. Η πορεία από τη ΛΗΘΗ προς την Α-ΛΗΘΕΙΑ, προς το ΦΩΣ, προς το ΑΓΑΘΟΝ είναι το ταξίδι που πρέπει να διανύσει η ψυχή για να εισέλθει στα Ολύμπια Πεδία και να ενωθεί με το θείον. Και αυτή η πορεία απαιτεί την απομάκρυνση του "πέπλου" μέσω της φιλοσοφίας και της άσκησης της αρετής. Αν δεν συλλάβει ο νους την ΑΛΗΘΕΙΑ, δε θα αντικρίσει το ΚΑΛΛΟΣ και δε θα βιώσει την μακαριότητα στους κόλπους του ΑΓΑΘΟΥ ΟΝΤΟΣ.

ΠΛΩΤΙΝΟΣ - ΠΡΩΤΗ ΕΝΝΕΑΔΑ, ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ

                     

203. – Περὶ τοῦ καλοῦ 1, 6, 8-9

 Ο Πλωτίνος γεννήθηκε στη Νικόπολη της Αιγύπτου, δίδαξε ωστόσο φιλοσοφία στη Ρώμη. έγραψε σειρά πραγματειών, οι οποίες σχετίζονταν με τη διδασκαλία του και προορίζονταν κυρίως  για τους μαθητές του, ένας από τους οποίους, ο Πορφύριος, τις συγκέντρωσε και τις ταξινόμησε σε έξι Ἐννεάδες (= ομάδες των 9 πραγματειών). Ο Πλωτίνος θεωρείται ιδρυτής του Νεοπλατωνισμού, φιλοσοφικής τάσης με μεγάλη επίδραση, που θέλησε να ανανεώσει την πλατωνική σκέψη τονίζοντας τη μεταφυσική πλευρά της πλατωνικής φιλοσοφίας και ιδιαίτερα τη θεωρία των ιδεών (βλ. το Εισαγωγικό σημείωμα στο Κείμενο 134). Η πιο φημισμένη από τις πραγματείες του Πλωτίνου είναι η έκτη της πρώτης Ἐννεάδας,στην οποία συζητείται η έννοια του ωραίου. 

Κατά τον Πλωτίνο το ωραίο δεν αποτελεί ιδιότητα των αντικειμένων που οφείλεται στη συμμετρία ή άλλα χαρακτηριστικά τους, αλλά συνέπεια της βαθύτερης σχέσης που αυτά έχουν με τα ιδεατά τους πρότυπα. Στην ψυχή που αναγνωρίζει αυτή τη βαθύτερη σχέση δημιουργείται έρωτας προς τα ίδια τα ιδεατά πρότυπα ως σύνολο (το Ωραίο δεν είναι συνεπώς ανάμνηση μιας ιδιαίτερης Ιδέας αλλά όλων των Ιδεών). Η ψυχή ανάγεται από το "ωραίο" αντικείμενο στο νοητό του πρότυπο και από εκεί στην υπέρτατη αρχή που είναι το Αγαθό. Ο Πλωτίνος προτρέπει τον αναγνώστη να "απεκδυθεί" το σώμα και να δει με το "μάτι της ψυχής" το Ωραίο και το Αγαθό. Η δυνατότητα αυτή της θέασης επιτυγχάνεται μέσω της αρετής.

Η ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑ ΗΘΙΚΗ - ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΜΕΝΟΙΚΕΑ

Ο φιλοσοφία του Επίκουρου συνδράμει σε μέγιστο βαθμό, ώστε να νικήσουμε το φόβο του θανάτου και να συνειδητοποιήσουμε ότι η νίκη αυτή όχι μόνο θεραπεύει την ψυχή μας από αρνητικές ασύνειδες φορτίσεις που μας ακολουθούν από την παιδική ηλικία, αλλά μας οδηγεί στο να αρχίσουμε να φιλοσοφούμε. Όταν διώξουμε παντοίων ειδών φοβίες, προκαταλήψεις και ενοχές που μας εμποδίζουν να γκρεμίσουμε το πέπλο της άγνοιας, των εμμονών και του δογματισμού, τότε θα εισέλθουμε στους πρώτους αναβαθμούς στο ταξίδι για την Ελευθερία. Και αυτό το συναρπαστικό ταξίδι προς την Ελευθερία θα το πραγματοποιήσουμε μέσω της Φιλοσοφίας.....

199. – Ἐπιστολὴ πρὸς Μενοικέα §§ 121-128

Εισαγωγή

Από τη μεγάλη συγγραφική παραγωγή του Επίκουρου έχουν σωθεί, αν εξαιρέσει κανείς κάποια αποσπάσματα του έργου Περί Φύσεως, που έχουν βρεθεί σε παπύρους από το Ηράκλειον της  Κάτω Ιταλίας, μόνο δύο συλλογές με βασικά  σημεία της διδασκαλίας του υπό μορφή αφορισμών και τρεις επιστολές. Από τις επιστολές του η πρώτη (Πρὸς Ἡρόδοτον) συνοψίζει τη φυσική του φιλοσοφία, η δεύτερη (Πρὸς Πυθοκλέα) παρουσιάζει τις σχετικές με αστρονομικά και "μετεωρολογικά" θέματα απόψεις του, ενώ η τρίτη, η οποία απευθύνεται σ᾽ έναν άγνωστο κατά τα άλλα φίλο του που ονομάζεται Μενοικεύς, συνοψίζει την ηθική του φιλοσοφία. Ως ύψιστο αγαθό θεωρεί ο Επίκουρος στην Επιστολή προς Μενοικέα την "ηδονή", με την οποία δεν εννοεί όμως τις επιμέρους απολαύσεις, αλλά την κατάσταση της ευδαιμονίας που πηγάζει από την ἀταραξίαν της ψυχής, όταν αυτή έχει απελευθερωθεί από κάθε πόνο και κάθε φόβο: "Όταν λοιπόν υποστηρίζουμε ότι ο τελικός σκοπός είναι η ηδονή, δεν εννοούμε τις ηδονές των ασώτων κι αυτές που συνίστανται στην αισθησιακή απόλαυση, όπως ορισμένοι νομίζουν [...], αλλά εννοούμε το να μην έχει κανείς σωματικό πόνο και ταραχή ψυχική". Για να το επιτύχει αυτό κανείς, πρέπει να αρκείται στις αναγκαίες απολαύσεις, που ικανοποιούνται εύκολα (οι μη αναγκαίες, λέει ο Επίκουρος, δεν αυξάνουν την ηδονή), και να απέχει από τη δραστήρια κοινωνική και πολιτική ζωή (λάθε βιώσας = ζήσε απαρατήρητος).

ΟΙ ΚΟΥΡΟΙ ΤΟΥ ΔΙΟΣ - ΟΙ ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ

Διόσκουροι, (ιων.) Διόσκοροι, Διοσκουρίται, Dioscuri.   

Δίδυμοι δωρικοί Θεοί των Ελλήνων αλλά και των Ρωμαίων (στους Έλληνες Κάστωρ και Πολυδεύκης και στους Ρωμαίους Castor και Pollux) αντίστοιχοι, κατά τον Τάκιτο (Germania 43), των τευτονικών Θεών Αλκίς (Αλκιδών;). Γεννήθηκαν μέσα από ένα αυγό στο όρος Ταϋγετος ως Λακεδαιμόνιοι παίδες,  υιός του Διός και της Λήδας (“Κούροι Διός”) ο αθάνατος Πολυδεύκης και υιός της Λήδας και του βασιλέως Τυνδάρεω (“Τυνδαρίδες”) ο θνητός Κάστωρ.   

ΣΤΩΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ

                   Κλεάνθης ο Άσσιος

Η  ελεύθερη βούληση του ανθρώπου κινείται πάνω σε μια καθολική και συμπαντική βάση, την Ειμαρμένη. Το μέγιστο άθλημα είναι η οικειοθελής συμμετοχή της βούλησης του ανθρώπου στον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος ως Λόγος....

Η φυσική θεωρία έδειξε ότι τα πάντα γίνονται σύμφωνα με μια «δύναμη που ζωογονεί την παγκόσμια συμπάθεια, που κάνει όλα τα πράγματα να βρίσκονται σε αλληλοπάθεια, ενωμένα σφιχτά το ένα με το άλλο με μια αμοιβαία φιλία». Αυτή η δύναμη ονομάζεται εἱμαρμένη και είναι συνώνυμη με τη φύση και την πρόνοια. Είναι ο λόγος σύμφωνα με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος. Δεν είναι μια απρόβλεπτη ή παράλογη μοίρα, αλλά η τάξη του κόσμου που δεν μπορεί να παραβιαστεί.

ΧΡΥΣΙΠΠΟΣ - ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΤΗ ΦΥΣΗ; ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ; ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ

                 
   

Όπως οι Επικούρειοι, έτσι και οι Στωικοί έδιναν μεγάλη σημασία στη φυσική, και ιδιαίτερα στο μέρος της που ονόμαζαν «θεολογία». Ο Χρύσιππος, παρότι έγραψε εκατοντάδες βιβλία λογικής και φυσικής, δεν δίσταζε να γράψει ότι «ο μόνος λόγος για να μελετήσουμε τη φύση είναι για να διακρίνουμε τα αγαθά από τα κακά». Άρα, η γνώση από τη μελέτη αυτή είναι υποταγμένη στον τελικό στόχο, που δεν είναι άλλος από την πρακτική σοφία. Με τις σκέψεις αυτές μοιάζει να υποβιβάζεται η φυσική, επειδή δεν θεωρείται αυτόνομη. Όμως ο υψηλός σκοπός της, που βρίσκεται έξω από αυτή, αναβαθμίζει ουσιαστικά τη φυσική επειδή της δίνει ηθική σκοπιμότητα: η γνώση της φύσης γίνεται προϋπόθεση για την ευτυχία.

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ - Η ΟΔΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΕΙΟΥ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΕΙΤΕΙΟΥ ΟΝΤΟΣ

  
          Αναξαγόρας                          Παρμενίδης

Η προσωκρατική φιλοσοφία συνεχίζει να αναπτύσσεται και κατά τον 5ο αιώνα στην περιφέρεια του ελληνικού κόσμου. Ο Εμπεδοκλής προέρχεται από τον Ακράγαντα της Σικελίας, ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές της Μικράς Ασίας, ο Φιλόλαος από τη Θήβα, ο Διογένης από την Απολλωνία του Εύξεινου Πόντου, ο Λεύκιππος από τη Μίλητο ή την Ελέα, ο Δημόκριτος από τα Άβδηρα της Θράκης. Ο φιλόσοφος εξακολουθεί να δουλεύει μόνος του έχοντας κοντά του μια μικρή ομάδα αφοσιωμένων μαθητών. Ακόμη δεν έχει συνειδητοποιηθεί η ανάγκη της ύπαρξης ενός κέντρου της ελληνικής φιλοσοφίας, όπου θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένας ζωντανός διάλογος ανάμεσα στους φιλοσόφους. Ο πρώτος που αντιλαμβάνεται μια τέτοια ανάγκη είναι ο Αναξαγόρας, όταν αποφασίζει να αφήσει την πατρίδα του και να ενσωματωθεί στον στενό κύκλο των διανοουμένων που διατηρούσε ο Περικλής στην Αθήνα.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΕΛΙΚΑ ΟΙ "ΕΛΛΗΝΕΣ ΘΕΟΙ"

Απόσπασμα από το κείμενο του Μάριου Βερρέτα: 

[........Δεν "πίστευαν" λοιπόν οι πρόγονοί μας στις Θεές και τους Θεούς. Αντίθετα τους λάτρευαν διότι ήσαν ερωτευμένοι μαζί τους. Ήσαν ερωτευμένοι με την απαράμιλλη ομορφιά του ελληνικού τοπίου. Ερωτευμένοι με το χάραγμα, ερωτευμένοι με το δειλινό, ερωτευμένοι με τον γαλάζιο ουρανό, ερωτευμένοι με τα μεγαλόπρεπα βουνά, ερωτευμένοι με την πολύτροπη θάλασσα, ερωτευμένοι με τον χρυσαφένιο ζωοδότη Ήλιο, ερωτευμένοι με τη αργυρόμορφη αινιγματική Σελήνη, ερωτευμένοι με τη γονιμοποιό βροχή, ερωτευμένοι με τη νοτισμένη γη, που την καρπίζει η βροχή στα πλαίσια της θεσπέσιας συνουσίας της καταιγίδας.......]

Tου Μάριου Βερρέτα (από το βιβλίο του "ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΕΛΛΗΝΑΣ")

Λίγο πολύ όλοι  τους ξέρουμε. Γνωρίζουμε την Αφροδίτη, τον Άρη, τον Ερμή, την Αθηνά, τη Δήμητρα, τον Απόλλωνα, την Άρτεμη, τον Ήφαιστο, τον Διόνυσο, τον Δία, την Ήρα, τον Πλούτωνα, τον Ποσειδώνα και πολλούς άλλους..Ξέρουμε επίσης και αρκετές από τις αρετές και τις ιδιότητές τους.

Η Αφροδίτη είναι η Θεά του έρωτα και του κάλλους, η Άρης ο Θεός του πολέμου, ο Ερμής ο Θεός Αγγελιαφόρος, η Αθηνά η Θεά της Σοφίας, η Δήμητρα η Θεά της Γεωργίας, ο Απόλλων ο Θεός του Φωτός και των Καλών Τεχνών, η Άρτεμη η Θεά του Κυνηγιού και της Σελήνης, ο Ήφαιστος ο Θεός της Μεταλλουργίας, ο Διόνυσος ο Θεός του Οίνου και του Θεάτρου, ο Ζευς ο Θεός του Κεραυνού, της Θύελλας, της Βροχής, της Γονιμότητας, η Ήρα η Θεά της Οικογένειας, η Εστία η Θεά του Οίκου, ο Πλούτων ή Άιδης ο Θεός του Κάτω Κόσμου, ο Ποσειδών ο Θε­ός της Θάλασσας Κ.Ο.Κ....

Η ΠΟΡΕΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Η πορεία της εκδήλωσης του ΟΝΤΟΣ βαίνει από μια τέλεια κατάσταση (ΕΝ) σε συνεχώς ατελέστερες καταστάσεις, μέχρις ένα έσχατο επίπεδο (ΥΛΗ). 

Δυστυχώς από κάποιους επιχειρείται διαστρέβλωση της Ελληνικής Σκέψης με τον ισχυρισμό ότι από την Άρρητο Αρχή, το Ον βαίνει εξελισσόμενο ποιοτικά και αυτό συνεχίζεται επ' άπειρον χωρίς να υπάρχει κάποιο τέλος.

Ισχυρίζονται ότι τα πάντα βαίνουν από το ατελές προς το τέλειο. Η μετάβαση από το ατελές προς το τέλειο γίνεται αφού όμως το Ον "απωλέσει" τρόπον τινά ενέργεια, κατά την μετάβαση του από το τέλειο στο ατελές.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ - Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η Θεά Δήμητρα. Ρωμαϊκό αντίγραφο από ένα 
Ελληνικό πρωτότυπο του 4ου αιώνα π.Χ.

Ποια είναι η καταγωγή της "Δημοκρατίας" και του "Δήμου"; Η ελληνική μυθολογία και κοσμοθέαση μας παραδίδουν αδιάσειστα στοιχεία για την προέλευση της δημοκρατίας (άμεση δημοκρατία) και είναι ορθό όλοι οι Έλληνες να γνωρίζουν τον μύθο, την παράδοση, την αλήθεια...  

Ο ευσεβής μελετητής των Ελευσινίων Μυστηρίων θα αντιληφθεί σύντομα ότι τα Μυστήρια συνδέονται με τους πολιτειακούς θεσμούς και, πιο συγκεκριμένα με τους υγιείς θεσμούς μίας δημοκρατικής πολιτειακής οργανώσεως. Ας ξεκινήσουμε από τον κεντρικό Μύθο των Μυστηρίων που λίγο-πολύ είναι γνωστός σε όλους και που αφορά στην αρπαγή της Περσεφόνης από τον Άδη τον Μεγάλο Θεό του Κάτω Κόσμου. Η Θεά Δήμητρα, η Μητέρα της Περσεφόνης, περιπλανιόταν πενθώντας την χαμένη της κόρη και έφθασε κάποια στιγμή στην Ελευσίνα. Βασιλεύς της Ελευσίνος ήταν τότε ο Κελεός του οποίου το όνομα σημαίνει Δρυοκολάπτης δηλώνοντας ίσως τον άγριο κάτοικο των δασών που δεν έχει ακόμη διδαχθεί την Γεωργία. Η Δήμητρα εκάθησε σε ένα πηγάδι, το Παρθένιον φρέαρ, κάτω από τον ίσκιο μίας ελιάς, για να ξεκουρασθεί. Είχε αλλάξει την θεϊκή της όψη και είχε πάρει την μορφή μίας πτωχής γερόντισσας. Εκεί την ευρήκαν οι κόρες του βασιλεώς Κελεού που ήλθαν ως το πηγάδι για να πάρουν νερό με τις στάμνες τους. Οι κόρες ελυπήθηκαν την πτωχή γερόντισσα που ενόμισαν ότι έβλεπαν και την επήραν μαζί τους στο ανάκτορο. Εκεί τις υποδέχθηκε η γυναίκα του Κελεού, η Μετάνειρα, που εκρατούσε στην αγκαλιά της το τελευταίο της τέκνο, τον Δημοφώντα. Η Μετάνειρα δεν αναγνώρισε ούτε εκείνη την Θεά, διαισθάνθηκε όμως την βαθειά της θλίψη, την συμπόνεσε κι εθέλησε να την βοηθήσει. 

Ο ΑΠΟΛΛΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΝΕΑ ΜΟΥΣΕΣ - Ο ΜΟΥΣΑΓΕΤΗΣ ΜΕ ΚΑΛΕΙ ΧΟΡΕΥΣΑΙ

             Ο ΑΠΟΛΛΩΝ  ΚΑΙ  ΟΙ  ΜΟΥΣΕΣ  JOHN SINGER SARGENT 
                                   1916 Museum of  Fine Arts,  Boston

Όρχησις χορός, η  ορχηστική και  η τέχνη του χορού

Δώρο των Μουσών και των θεών, του Απόλλωνα και του Διονύσου, ήταν, κατά τον Πλάτωνα, η αρμονία και ο ρυθμός.Ο Πλάτωνας, στους Νόμους αναφέρει ότι ο χορός πηγάζει από τη φυσική επιθυμία όλων  να κινήσουν το σώμα τους, για να εκφράσουν την ιδιαίτερη χαρά τους. Χωρίζει την όρχηση στην Διονυσιακή και την Απολλώνια, την οποία την ονομάζει σπουδαία.Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οι θεοί, οικτίροντας το ανθρώπινο γένος για τους πόνους του, του πρόσφεραν ως ανάπαυλα τις εορτές και του έδωσαν ως συνεορταστές και συγχορευτές τις Μούσες, τον Απόλλωνα και τον Διόνυσο, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό ανανεώνουν τη φθίνουσα με τη χρονοπαιδεία των ανθρώπων (Νόμοι 653c-d, 665a).

Η ΦΥΣΗ ΚΑΙ Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΓΙΟΥΝΓΚ (JUNG)

Η ψυχή δεν είναι λιγότερο πραγματική από το σώμα. Αν και δεν μπορεί να ψηλαφηθεί, μπορεί όμως να γίνει άμεσα και πλήρως αισθητή καθώς και να παρατηρηθεί. Είναι ένας κόσμος αφ' εαυτού που διέπεται από νόμους, συγκρότηση και διαθέτει τα δικά του εκφραστικά μέσα. Όσα γνωρίζουμε για την ύπαρξή μας ή για τον κόσμο φθάνουν σε μας μέσω της ψυχής.

Με τον όρο «Ψυχή» ο Γιουνγκ εννοεί το σύνολο όλο των ψυχικών διαδικασιών συνειδητών και ασυνείδητων. Από ανθρωπολογικά ευρήματα γνωρίζουμε πως η συνείδηση αποτελεί προϊόν μεταγενέστερης χρονικά διαφοροποίησης. Επιπλέει σαν νησί στον απέραντο ωκεανό του ασυνείδητου, ο οποίος πραγματικά περιβάλλει ολόκληρο τον κόσμο. Η ψυχή ιδιαίτερα στον δυτικό πολιτισμό είναι κυρίως προσανατολισμένη να προσαρμόζεται στην εξωτερική πραγματικότητα. Η σφαίρα της συνείδησής μας περιβάλλεται από περιεχόμενα του ασυνείδητου. Περιεχόμενα που παραμερίζουμε ή που καταπνίγουμε, γιατί μας είναι δυσάρεστα απωθημένα ή καταπιεσμένα. 

ΤΟ "ΕΛΛΗΝΙΚΟ" ΚΑΛΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΡΩΣ - ΤΟ ΥΠΕΡΤΑΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΩΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Το κάλλος είναι συνάρτηση της συμμετρίας και της αλήθειας στην ελληνική κοσμοθέαση. Η απαράμιλλη ομορφιά του συναρπάζει την νοητική ψυχή και διεγείρει στον νου τον θαυμασμό και την γέννηση της σκέψης εγκαινιάζοντας το πρώτο ερωτικό, διαλεκτικό και φιλοσοφικό σκίρτημα προς το αιώνιο, το άφθαρτο, το υπερούσιο του ΕΝΟΣ (ΕΝΑΔΩΝ).

Αποσπάσματα από κείμενα του Χρήστου Γιανναρά:

[..........Καταλαβαίνουμε τι θα πει έρωτας, αυτό δεν σημαίνει ότι γνωρίζουμε τον έρωτα. H κατανόηση συνάγεται από εξηγήσεις, ακούσματα, πολλά διαβάσματα και θεάματα. Tη γνώση τη γεννάει η εμπειρία. Γνωρίζουμε τον έρωτα μόνο με την εμπειρία μετοχής στον «τρόπο» του έρωτα.

H λέξη «τρόπος» σημαίνει ένα «πώς», όχι ένα «τι». Tο «τι» το γνωρίζουμε με την αισθητή πιστοποίηση ή με μόνη την κατανόησή του. Tο «πώς» το γνωρίζουμε μόνο μετέχοντας στην πραγμάτωσή του. Oχι με τον νου μόνο, αλλά με την εμπειρία της πραγμάτωσης.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ - ΤΟ ΤΑΠΕΙΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

                "Οι τρεις Χάριτες", Δημήτρης Πικιώνης

Στην  λαϊκή αρχιτεκτονική  το άτομο υποχωρεί έναντι της ολότητας. Μπορεί τα έργα της να μην είναι ιδιαίτερα σπουδαία, αλλά διακρίνονται για την απλότητα, την αυθεντικότητα και την εναρμόνιση με την φύση. Ο Πικιώνης φέρνει τα παραδείγματα μιάς σκάλας στην Αίγινα, ενός χωριατόσπιτου και ενός μαρμάρινου φεγγίτη στην Τήνο. Το συμπέρασμά του είναι πως «τέχνη σπουδαία δε θα βρείς ποτέ στο βουνό ή στο χωριό, ούτε εξαιρετικά ωραία θα τη βρείς πάντοτε. Μα φυσική, δηλαδή αληθινή, θα’ ναι πέρα και πέρα πάντοτε, και δοσμένη να πούμε από το Θεό –έτσι όπως η φύση δεν είναι πάντα γεμάτη ομορφάδες, ούτε η φυσική ζωή είναι όλο ευλογία. Αυτή είναι, κι έχεις να συμμορφωθείς μ’ αυτή, κι αν δεν μπορείς, αιτία είναι ότι ή το σώμα σου ή το πνεύμα σου είναι άρρωστο». Ο ανθρώπινος τύπος που αντιστοιχεί στην λαϊκή τέχνη, έχει ασκηθεί στον καθημερινό αγώνα με την ζωή καθώς «η λιτή ζωή του τον εδίδαξε από  νωρίς την εγκράτεια, κι έτσι, τη σκέψη του, ήρεμη, όπως η ήρεμη ζωή γύρώ του, δε θα την ταράξουν άμετροι πόθοι και άπρεπες  φιλοδοξίες». Βεβαίως η κράση του έχει περισσότερο μια περισσότερο ενστικτώδη, παρά εκλογικευμένη  θεμελίωση. Για αυτό, ο Πικιώνης, πρόβλεψε ορθά, όπως εκ των υστέρων αποδείχθηκε, ότι η επαφή του με την «ψευτιά της πολιτισμένης ζωής» θα τον εκμηδένιζε. 

ΕΜΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ - ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΩΝ ΗΘΩΝ (ΒΙΒΛΙΟ)

Εισαγωγή

Ο Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητα του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Η διάσημη φράση του Καντ θα λέγαμε πως στην ηθική του μεταφράζεται στην έξοδο του ανθρώπου από την ανωριμότητα της φυσικής ορμής και την υποταγή στην κατηγορική προσταγή. 

Κορυφαία φυσιογνωμία της εποχής του Διαφωτισμού και «υπεύθυνος» για τον γερμανικό ιδεαλισμό, ο Καντ (Πρωσία, 1724-1804) είναι γνωστός για τις τρεις περίφημες κριτικές του: Η κριτική του Καθαρού Λόγου (1781), Η Κριτική του Πρακτικού Λόγου (1788), Η κριτική της Κριτικής Δύναμης (1790). 

Ένθερμος θιασώτης του Νεύτωνα, θεωρείται ότι εισάγει την «κοπερνίκεια στροφή» στη φιλοσοφία. Όσον αφορά την επιστημολογία του ενδιαφέρεται να γνωρίσει τον κόσμο των φαινομένων. Δηλαδή τα πράγματα που διέπουν τον κόσμο, ακριβώς όπως φαίνονται στον άνθρωπο και σχετίζονται με αιτιακές σχέσεις: αυτός είναι ο «καθαρός Λόγος» όπου μπορεί να βασιστεί η επιστήμη. Δεν τον ενδιαφέρουν τα πράγματα όπως είναι «καθαυτά». Δεν υπάρχει χώρος για τη μεταφυσική των πραγμάτων. Η καινοτομία του αφορά την υπέρβαση του δίπολου εμπειρισμός / ορθολογισμός, εισάγοντας την υπερβατoλογική Λογική και την υπερβατολογική Αισθητότητα. Η Λογική χρειάζεται εμπειρικά δεδομένα (το αδιαμόρφωτο πολλαπλό υλικό της εμπειρίας) και η Αισθητότητα χρειάζεται προεμπειρικούς όρους (τις a priori μορφές εποπτείας και κατηγορίες). Δε μπορεί να αποκτηθεί επιστημονική γνώση με βάση μόνο τη νοησιαρχία ή την αισθησιοκρατία. 

Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Όσοι μιλούν γενικά για άμεση δημοκρατία και θεωρούν ότι οποιοδήποτε ζήτημα μπορεί να τεθεί σε ένα δημοψήφισμα, δεν γνωρίζουν καν τη φιλοσοφία της άμεσης δημοκρατίας. Πολίτευμα στο οποίο υποχωρεί ο ανθρωπισμός και μια πλειοψηφία λαμβάνει χαρακτηριστικά φυλετικού ή θρησκευτικού εγωτισμού ούτε δημοκρατικό είναι αλλά, παράλληλα, χάνει και τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό του. Ένα πολίτευμα στο οποίο διεξάγονται δημοψηφίσματα που θέτουν ζητήματα τα οποία αφορούν, για παράδειγμα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την εθνικότητα ή τη θρησκεία, προάγοντας διακρίσεις, καταρρακώνουν κάθε έννοια ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΙΣΟΤΗΤΑΣ και ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ. Τέτοιου είδους ζητήματα δεν κρίνονται σε δημοψηφίσματα αλλά καθορίζονται από το ίδιο το σύνταγμα του οποίου τα άρθρα γράφονται από τους πολίτες με ευρεία πλειοψηφία (άνω του 80%). Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της δημοκρατίας έχει την προέλευσή του στην αρχαιοελληνική αθηναϊκή δημοκρατία. 

Παρακάτω παρατίθεται η οικουμενική διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία συνάδουν με τις αληθινές δημοκρατικές αρχές και αποτελούν τη βάση για τον πραγματικό ανθρωπισμό και τον δημοκρατικό κοινοτισμό. 

Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΙΕΡΟΣ ΓΑΜΟΣ ΔΙΟΣ ΚΑΙ ΗΡΑΣ - Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ

Είναι ελάχιστοι εκείνοι που γνωρίζουν τα σημαίνοντα στην ελληνική μυθολογία, γιατί είτε δεν τα διδάχτηκαν ποτέ είτε γιατί δε φιλοσόφησαν, προκειμένου να μάθουν την ΑΛΗΘΕΙΑ για τον κόσμο, τον άνθρωπο και τη θεότητα. Όσοι αγνοούν τις αλήθειες που κρύβει η ελληνική μυθολογία ας γνωρίζουν ότι μέσω της φιλοσοφίας και της έρευνας αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια τους μια εκπληκτικά και ορθολογικά δομημένη αφήγηση για τα όντα και τον κόσμο (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΑΣΗ). Η ελληνική μυθολογία είναι κατά τέτοιο τρόπο διαρθρωμένη, ώστε να την κατανοούν μόνο όσοι αρχίζουν να σκέφτονται, να φιλοσοφούν και να βλέπουν πίσω από το πέπλο των μύθων....