ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ "ΙΔΕΑ" ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ ΛΟΓΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΘΑΡΟ A PRIORI ΛΟΓΟ ΤΩΝ ΘΕΩΡΗΣΙΑΚΩΝ ΙΔΕΑΛΙΣΤΩΝ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Εισαγωγικά - Το νόημα της ανθρώπινης ζωής και ο προορισμός του ανθρώπου

Ο άνθρωπος συνεχώς εξελίσσεται ιστορικά μέσα από την ανάπτυξη της εμπειρίας της ίδιας της καθημερινής του ζωής έτσι και αλλιώς. Η εμπειρία δρα δημιουργικά στη  νόηση και το αντίστροφο. Ο νους αναδημιουργεί τον αισθητό κόσμο, δηλαδή λαμβάνει από αυτόν την αθάνατη τροφή των λόγων της ουσίας των όντων που έχει "ανάγκη", την αναπλάθει με βάση τις νέες νοητικές ποιότητες που αναπτύσσει μέσα του και έτσι, εξελισσόμενος ο ίδιος, αναδιαμορφώνει και εξελίσσει και τον κόσμο. Είναι μια ατέρμονη πορεία. 

Καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη του ανθρώπινου όντος είναι η ποιότητα της νόησης. Όλα εξαρτώνται από τον νου και την εξέλιξή του. Η ψυχοσωματική εξέλιξη του ανθρώπου είναι δεδομένη, άσχετα με το αν διαγράφει ολιστική πρόοδο ή υποστρέφεται. Αν θελήσει όμως να μην βιώνει παθητικά την κύλιση της ροής του χρόνου και επιλέξει να κάνει μεγάλα  άλματα για μια πιο γρήγορη και ποιοτικότερη εξέλιξη, δεν έχει παρά να επιδοθεί στην πλατωνική φιλοσοφική μελέτη του "θανάτου", στην ενασχόληση με την κλασική φιλοσοφία. Δηλαδή, να ενεργοποιήσει τις εν υπνώσει νοητικές δυνατότητες που έχει μέσα στο είναι του και να ανέλθει στη σφαίρα της θέασης εαυτού και παντός. 

Στο Υπόμνημα στον Αλκιβιάδη ο Πρόκλος μας δεικνύει στο γνωσιολογικό του σύστημα την πλατωνική του πεποίθηση ότι η γένεση-πτώση της ανθρώπινης ψυχής στον αισθητό κόσμο κάλυψε με λήθη και άγνοια τις αιώνιες αλήθειες που ο δημιουργός (παγκόσμιος νους) τοποθέτησε μέσα στην ανθρώπινη ψυχή. Έργο της φιλοσοφίας ως επιστημονικής διαλεκτικής για τον Πλάτωνα και τον Πρόκλο είναι να αποκαθάρει με τους ελέγχους της και να επανεμφανίσει αυτές τις αλήθειες, ως ουσιώδεις λόγους, που μένουν ανενεργοί μέσα σε κάθε ανθρώπινη ψυχή.

ΑΛΤΑΝΗ - Η ΤΡΙΜΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

Του Μιχαλόπουλου Αθανάσιου

Πρώτο βίντεο

Κατά τον Πλάτωνα, η ψυχή του ανθρώπου διακρίνεται σε τρία μέρη: α) το « λογιστικόν» που σχετίζεται με τον νου και τις λειτουργίες του, β) το «θυμοειδές» που σχετίζεται με την ανδρεία, την δόξα και τις τιμές (συναισθηματικό μέρος της ψυχής) και γ) το «ἐπιθυμητικόν», το οποίο επιδιώκει την εκπλήρωση των βασικών σωματικών αναγκών.

Αυτή η τριμερής διάκριση της ανθρώπινης ψυχής που έκανε ο Πλάτων, όμως, εντοπίζεται και στον Όμηρο και, συγκεκριμένα, στο προοίμιο της «Ὀδυσσείας», όπου ο μεγάλος ποιητής κάνει αναφορά: i) στον «πολύτροπον» Οδυσσέα ο οποίος γνώρισε τον «νόον» πολλών ανθρώπων, ii) στα πολλά πάθη που σημάδεψαν τον «θυμόν» του και iii) στους «νηπίους» συντρόφους του, οι οποίοι έφαγαν τα βόδια του Ηλίου και, γι’αυτό, τιμωρήθηκαν.

Παρακολουθήστε αυτό το πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα και ανακαλύψτε τον συσχετισμό των ομηρικών στίχων με την πλατωνική φιλοσοφία.

Δεύτερο βίντεο

Κατά τον φιλόσοφο λοιπόν, ο άνθρωπος είναι δισυπόστατος: αποτελείται από ψυχή (λογική και άλογη) και σώμα. Η ψυχή μας υπήρχε πριν γεννηθούμε. Με την γέννησή μας όμως αυτή εισήλθε στο σώμα μας και δεσμεύθηκε μέσα του. Το σώμα είναι το σήμα, που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει τάφος – ο τάφος της ψυχής μας. Μετά τον θάνατο και την καταστροφή του σώματος, η λογική ψυχή του ανθρώπου (νους) θα συνεχίζει να υπάρχει αιώνια ενώ η άλογη ψυχή (θυμικό-επιθυμητικό) είναι μακρόβια, όχι αιώνια. Όταν τελειωθεί η λογική ψυχή (νους), τότε παύει να ενσαρκώνεται και επιστρέφει στο Ένα, στο Αγαθό.

Στο ίδιο απόσπασμα γίνεται αναφορά στην ετυμολογία της λέξης «ἄνθρωπος», όπως αυτή παρουσιάζεται από τον Πλάτωνα στον διάλογο «Κρατύλος»: προέρχεται από το «ἀναθρῶ» (παρατηρώ με προσοχή, εξετάζω) και το «ὄπωπα» (Παρακείμενος του ρήματος ὁράω-ῶ= βλέπω), δηλαδή ο άνθρωπος είναι εκείνο το όν το οποίο εξετάζει, συλλογίζεται αυτά που βλέπει.

Α' ΒΙΝΤΕΟ

Β' ΒΙΝΤΕΟ

ΠΛΑΤΩΝ - ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ

                           

·      Η θεωρία των ιδεών αποτελεί τον κορμό, τον πυρήνα της πλατωνικής φιλοσοφίας.

·  Βασικό γνώρισμά της είναι η διάκριση ανάμεσα στον κόσμο του γίγνεσθαι και στον κόσμο του Είναι.

·       Ο κόσμος του Είναι:  είναι προσιτός στη νόηση και είναι αιώνιος και αμετάβλητος.

·      Ο κόσμος του γίγνεσθαι: βρίσκεται σε διαρκή μεταβολή και είναι προσιτός στην αίσθηση.

·    Η πλατωνική  θεωρία των δύο κόσμων θα μπορούσε να εκληφθεί, κατά κάποιο τρόπο, ως σύνθεση και περαιτέρω ανάπτυξη βασικών αρχών της φιλοσοφίας του Παρμενίδη και του Ηράκλειτου:

α) ο ελεατικός κόσμος του Είναι.

β) ο κόσμος της αέναης μεταβολής του Ηράκλειτου.

·      Κατά τον Παρμενίδη:

      α) το ον είναι εν και ομοιογενές.

      β) είναι προσιτό μόνο στο νου.

      γ) απέναντι στο εν του νοείν κείτεται η πολλαπλότητα των φαινομένων.  

ΧΕΓΚΕΛ - ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Του Δημήτρη Τζωρτζόπουλου

§1: Ουσιαστικό: Das Absolute. Επίθετο/επίρρημα: absolut. Ο Χέγκελ κάνει συχνή χρήση του επιθέτου: απόλυτος/η/ο και λιγότερο συχνά του ουσιαστικού: το Απόλυτο. Μια πρώτη γενική διαπίστωση για αμφότερες τις χρήσεις του όρου: παρατηρείται μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι είναι το Απόλυτο και με ποιο νόημα το χρησιμοποιεί ο Χέγκελ. Χρησιμοποιώντας το ως επίθετο το βρίσκουμε στις φράσεις, μεταξύ άλλων: απόλυτη Γνώση (absolutes Wissen), απόλυτη Ιδέα (absolute Idea), απόλυτο πνεύμα (absoluter Geist), απόλυτη ελευθερία (absolute Freiheit) κ.λπ. Ο Schelling εννοούσε το Απόλυτο ως μια αδιαφοροποίητη ταυτότητα, η οποία βρίσκεται εκείθεν κάθε διάκρισης υποκειμένου – αντικειμένου και οποιασδήποτε άλλης διάκρισης. Τουτέστιν, το Απόλυτο αποτελεί για τονSchelling μια υπερβατική ενότητα όλων των πραγμάτων. Ο Χέγκελ απορρίπτει αυτή τη σύλληψη του Απόλυτου. Γράφει χλευαστικά στη Φαινομενολογία του πνεύματος: